بررسي تطبيقي ساختار وجودي انسان در حكمت صدرايي و «معنادرماني» فرانكل

انديشمندان علم روان‌شناسي و فلسفه در اينكه انسان داراي يك بُعد است و تنها بدن يا روح دارد يا دوبعدي و يا سه‌بعدي است، اختلاف‌نظر دارند. در اين ميان صدرالمتألهين و ويكتور فرانكل (پيشرو مكتب معنادرماني) انسان را داراي ابعادي سه‌گانه مي‌دانند. صدرالمتألهين به سه بُعد بدن، نفس و عقل، و فرانكل به سه بُعد بدن، روان و روح قائل است. هدف از اين تحقيق توصيف دقيق‌تر ساختار وجودي انسان به منظور تبيين بهتر پديده‌هاي انساني است تا گامي در جهت تحقق روان‌شناسي اسلامي باشد. اين پژوهش با روش «توصيفي ـ تحليلي» به مقايسه اين دو ديدگاه پرداخته و كوشيده است از روش «تطبيقي فراتاريخي» بهره ببرد. از يافته‌هاي اين پژوهش آن است كه ديدگاه صدرالمتألهين و ويكتور فرانكل در مباني هستي‌شناختي و معرفت‌شناختي تفاوت‌هاي زيادي دارند. اين دو ديدگاه در اصول شباهت‌هايي دارند؛ مانند اصل «هدفمندي انسان». از سوي ديگر تفاوت‌هايي نيز دارند؛ ازجمله اعتقاد به هدفمندي خدا و جهان از نظر صدرالمتألهين و انكار آن از سوي فرانكل. در ساختار وجودي انسان بيشترين شباهت در بُعد بدن و بيشترين تفاوت در بُعد روان و نفس بين اين دو ديدگاه وجود دارد. صدرا نفس را جوهر و فرانكل عرض مي‌داند. در بُعد سوم، يعني روح يا عقل پنج وجه شباهت و پنج وجه تفاوت بين اين دو نظريه وجود دارد. ديدگاه صدرا در تبيين ساختار وجودي انسان موفق‌تر است و به عقل و نقل نزديك‌تر. اعتقاد به ابعاد سه‌گانه انساني تأثيري مستقيم در مشاوره و درمان دارد.