شناسايي مهم‌ترين عوامل محيطي و مديريتي موثر بر سابقه فعاليت تكثير و پرورش ماهي آزاد درياي خزر (Salmo caspius)

Identification of the most important environmental and management factors affecting on Salmo trutta caspius Aquaculture duration

گونه بومي ماهي آزاد درياي خزر (Salmo caspius,Kessler,1877) به دليل كيفيت گوشت، بازار پسندي و قيمت فروش، يكي از كانديدهاي مهم جهت معرفي به صنعت آبزي‌پروري كشور ايران است. در معرفي يك گونه جديد به صنعت آبزي‌پروري لازم است مراحل اهلي‌سازي علمي آن به طور كامل طي شود. مزيت اهلي‌سازي، كنترل هزينه ها است . بايد عوامل زيستي و غير زيستي گونه، عوامل تاثير گذار محيطي، جنبه‌هاي اجتماعي-اقتصادي اين فعاليت و موضوع تداخل ژنتيك و محيط در برنامه اصلاح‌نژاد به عنوان آخرين مرحله اهلي شدن در نظر گرفته شود. بررسي سابقه فعاليت 43 مزرعه تكثير و پرورش ماهي آزاد درياي خزر نشان داد، بزرگترين چالش عدم پايداري اين فعاليت است. براي انجام اين تحقيق در دو مرحله پرسشنامه تنظيم شد. در پرسشنامه اول، از 16 نفر از متخصصان و افراد صاحب تجربه خواسته شد، مهم‌ترين عوامل محيطي و مديريتي موثر بر پايداري فعاليت تكثير و پرورش ماهي آزاد درياي خزر و برنامه اصلاح‌نژاد را تعيين نمايند. در جمع بندي اين پرسشنامه، متخصصان شيلاتي دوازده عامل مهم را تعيين و امتياز بندي­كردند. عامل دماي آب با 13/15 درصد بالاترين و دبي آب با 7/03 درصدكم‌ترين امتياز را كسب نمودند. سپس پرسشنامه دوم تحقيق شامل مشخصات مزرعه بر اساس نتايج پرسشنامه يك تهيه و به 43 مزرعه ارسال شد. نهايتا 23 پرسشنامه تكميل شده از مراكز دريافت شد. براي ارزيابي علمي، آزمون‌هاي آماري " تحليل واريانس چند متغيره" و آزمون هاي تحليل چند متغيره اثر پيلا، لامبداي ويلكز يا آماره U ، اثر هتلينگ، معيار بزرگترين ريشه ري و آزمون" مقيد هلمرت" با كمك نرم افزار SPSS. 16 صورت­گرفت. نتايج آماري آزمون­هاي تحليل چند متغيره نشان داد كه اثرات متقابل 12 متغير مورد نظر از لحاظ آماري معني دار بوده است و به عبارت ديگر بردارهاي ميانگين هاي گروه‌ها با هم تفاوت معني‌دار آماري دارند و استفاده از اين مدل تحليل صحيح مي‌باشد (p<0.01). نتايج آزمون‌هاي آماري " تحليل واريانس چند متغيره، نشان داد، به جز دبي آب و وزن بچه ماهي در ابتداي شروع پرورش، بين تمام متغيرهاي وابسته با سابقه فعاليت رابطه متقابل معني‌دار آماري وجود داشت (0/01

The native species of Caspian brown trout (Salmo trutta caspius, Kessler1877) is an important candidate for introducing to the aquaculture industry because of carcass quality and marketing in Iran. In introducing any species, it is necessary to complete the domestication stages. The most important advantages of domestication are controlling the costs and the biological and non-biological factors include environmental and social aspects in order to economize this activity and interaction between genetics and environment in breeding program, must be considered. A survey of the activity duration of the 43 Caspian brown trout farms showed the biggest challenge is the lack of sustainability. For this research, two questionnaires were designed. In first questionnaire, 16 professionals and experienced people were asked to determine the most important environmental and management factors affecting on the sustainability of this activity who completed the list and rated each of the factors. Water temperature factor with 13.15% and water debi with 7.03% obtained highest and lowest scores. Then second questionnaire was prepared including farm characteristics based on the first questionnaire results and was sent to 43 farms. Finally, 26 completed forms were received from the farmers. For scientific evaluation of the results, the variance multivariate analysis, Pillai,s Trace, LambadaWilk,s, Hotelling,s Trace, Roy,s largest root and Helmert Contrast tests were performed using spss16 software. The result showed, there was significant reciprocal correlation (p<0.01) between all groups of dependent variables, except for water debi and the weight of fry at the beginning of aquaculture (p>0.01), Also minimum temperature and aeriation system factors had significant main effect on activity duration (p<0.01). In the Helmert Contrast comparison statistic, there was significant correlation between 4 years of experiences group and rest groups for minimum temperature factor (p<0.01). The results of this study can be used by aquaculture planners to select appropriate environmental and management conditions for sustainable production of this activity.