عنوان مقاله :
كاركرد اعداد در افسانه هاي آذربايجان
عنوان به زبان ديگر :
The Function of Numbers in the Legends of Azerbaijan
پديد آورندگان :
محجوب، فرشته دانشگاه پيام نور، اصفهان، ايران , توكلي مقدم، صفيه دانشگاه پيام نور، اصفهان، ايران
كليدواژه :
عدد , افسانه , آذربايجان , اعداد كوچكتر از ده , اعداد ده دهي , اعداد تركيبي
چكيده فارسي :
افسانه ها در جهان در زمرۀ مهمترين زيرشاخه هاي ادبيات عامه و سرمنشأ بسياري از اعتقادات، باورها و هنجارهاي هر جامعه اند. علاوه‌برآن در آفرينش گونه هاي متعدد ادبي سهيماند. سواي زنجيره هاي روبنايي، نكات بسيار ديگر در ژرف‌ساخت افسانه ها دخيل است. اعداد و كاركرد آن در زمره اين عوامل دروني است. ارزش كمّي اعداد گاه به‌مرور در پس ويژگيهاي كيفي و معنوي آن رنگ مي‌بازد و مايه شكل گيري اعتقادات مذهبي، رفتار اجتماعي و باورهاي عاميانه مي شود تا بدان حد كه قادر خواهد بود زاينده و توسعه پذير يا بازدارنده و ضد توسعه باشد.
ايران به‌دليل تنوع قوميتي و آذربايجان به‌عنوان يكي از اصليترين اقوام آن داراي غناي فرهنگي ويژه اي است. پژوهش حاضر براساس جايگاه اعداد و دانش مبتني‌بر آن و به شيوه توصيفي ـ تحليلي، به استخراج اعدادِ به‌كار رفته در پانزده افسانه شاخص آذربايجان خواهد پرداخت؛ سپس كيفيت اشاعه و اثرگذاري آنان در باورهاي عامه را در سه شاخه اصليِ «كوچكتر از ده، ده دهي و تركيبي» بررسي خواهد كرد. حاصل آنكه از مجموع 26 عدد با 462 بار تكرار، دسته نخست با درصد تقريبي 71 درصد، مجموعه دوم با درصد و گروه سوم با 6 درصد به ترتيب پربسامدترند. «يك» در جايگاه واحد شمارش، «چهل» براي مراسم شادي و «دوازده» براي گروه و دسته نيز فراوانترين عدد و كاركرد در هر ردهاند.
اعداد مندرج سواي عملكرد منحصربه‌فرد خود، گاه داراي وجوه مشترك به‌ويژه در مضربهايشان هستند. ديگر آنكه بن‌مايه حماسي يا عشقي افسانه ها با عدد منتخب اغلب رابطه اي دوسويه دارد. وفور تركيبات مركب و كنايي نيز نشانگر رسوخ اعداد در ساختار زباني اين افسانه هاست.
چكيده لاتين :
Apart from superstructure chains in the structure of myths, other points such as "numbers" and their function are involved in their construction. The present study, in a descriptive-analytical approach, has extracted the numbers used in the fifteen myths of Azerbaijan, and then dealt with the quality of their dissemination in popular beliefs in three sections of "less than ten, decimal, and compound". Out of 26 numbers with 462 repetitions, the proportion was 71% for the first group, 23% for the second group, and 6% for the last group. "One" in the counting unit position, "forty" for the celebration, and "twelve" for the group are the most abundant numbers and functions in each category. Numbers have commonalities in their multiples. The other finding is that the epic or love theme of myths has a two-way relationship with the chosen number. Composite and ironic combinations also indicate the presence of numbers in the linguistic structure of myths.
عنوان نشريه :
فرهنگ و ادبيات عامه
