بررسي، تحليل و طبقه بندي كرامات مشايخ در طبقات الصّوفيّه از خواجه عبدالله انصاري

كرامت يكي از مفاهيم مهم و مورد مناقشه در عرفان اسلامي است. خواجه عبدالله انصاري در طبقات ­الصّوفيّه، نام بسياري از صوفيان را ذكر كرده و رفتار و انديشۀ آن­ها را تبيين نموده است. او براي تحقّق اين هدف، كرامات بسياري را شرح داده و كيفيّت تخلّق مشايخ به مباني معرفتي را بازگو كرده است. در اين تحقيق، با روش توصيفي­ و استناد به منابع كتابخانه­ اي، كرامت­هاي ذكر شده در اثر مذكور، دسته بندي و چرايي بسامد آن واكاوي شده است. همچنين، توصيفاتي از كاركردهاي اجتماعي اين پديده ارائه گرديده است. بررسي آراء انصاري نشان مي­ دهد كه كرامت­ ها عمدتاً در دوران حيات عارف و در مواردي، پس از مرگ او تجلّي پيدا كرده ­اند. كرامات واقع­شده در زمان حيات عبارتند از: اطلاع از غيب؛ ذهن­ خواني و فراست؛ تصرّف در نيروها و عناصر طبيعت؛ شنيدن نداي هاتف؛ تصرّف در اشياء و قلب آن؛ زنده كردن موجودات و سخن گفتن با آنان؛ طي­ الأرض؛ مرگ و حيات ارادي؛ شفاي بيماران. كراماتي كه پس از مرگ آشكار شده­ اند، عبارتند از: سخن گفتن در عالم خواب و رؤيا؛ نقش بستن آيه و ذكر بر بدن متوفي؛ غيب شدن جنازۀ فرد. هدف اصلي اولياءالله از به ­كارگيري اين كرامات، تنبّه مريدان و تشويق آن­ها به پيمودن راه سلوك است. در اين اثر، برخلاف سنّت مقامات­ نويسي عرفاني، نشانه­ هاي ملموسي از كاركرد تحذيري كرامت به نيّت تحقير و منكوب منكران تصوّف وجود ندارد كه اين سنّت­ گريزي آگاهانه را مي­توان برآيند نگرش مبتني بر رجاء و اميد مؤلّف و گرايش ­هاي عاشقانۀ او در وادي عرفان دانست.