اثر آتش سوزي بر تراكم و تركيب پوشش گياهي در اراضي جنگلي منطقه ونن خلخال

Effect of fire on density and vegetation composition in wooded rangelands of Vanon Khalkhal region

آتش يكي از عوامل پويا و مؤثر بر اكوسيستم‌هاي جنگلي و مرتعي است و ارزيابي و پايش اثرات آن، نقش مهمي در برنامه‌ريزي و مديريت اكوسيستم­هاي طبيعي دارد. براي تعيين اثر كوتاه ‌مدت آتش بر تغييرات پوشش گياهي، يك منطقه آتش­سوزي و يك منطقه همگن بدون آتش­سوزي (كنترل) در منطقه ونن خلخال انتخاب شد. چهار ترانسكت به طول 200 متر با استفاده از روش تصادفي سيستماتيك انتخاب و 10 پلات يك متر مربعي در هر ترانسكت در فاصله 20 متري برداشت شد. نمونه­برداري پوشش گياهي به مدت سه سال 1397، 1398 و 1399 انجام شد. نتايج نشان داد تراكم، توليد علوفه و درصد تاج‌پوشش، اختلاف معني‌داري در طول سال‌هاي مورد ‌مطالعه دارند. ميانگين تراكم بوته در عرصه آتش‌سوزي در سال­هاي 97، 98 و 99 به ‌ترتيب 05/25 و 65/31 و91/33 پايه است. فورب‌ها از 1/40 درصد تاج‌پوشش در منطقه شاهد به 4/23 درصد در منطقه آتش‌سوزي، كاهش داشتند، درحالي كه گراس‌ها از 2/28 درصد در منطقه شاهد به 4/59 درصد در منطقه آتش‌سوزي افزايش داشتند. بنابر اين آتش‌سوزي بر افزايش گراس‌ها و كاهش فورب‌ها مؤثر بوده است. به ‌طور ‌كلي Bromus tomentellus، Festuca ovina،Agropyron repens و Agropyron trichophorum به ‌‌دليل مقاومت و حضور در عرصه آتش‌سوزي، براي احياء عرصه‌هاي آتش‌سوزي شده توصيه مي­شود.

Fire is one of the dynamic and effective factors on forest and rangeland ecosystems so that the evaluation and monitoring of its effects has an important role in planning and management of natural ecosystems. To determine the short-term effect of fire on vegetation changes, a burned area and a homogeneous area without fire (control) in Vanon Khalkhal region were selected. Four transects with length of 200 m were established using systematically random method and 10 plots of the 1 m2 were installed on each transect at a distance of 20 m. Vegetation sampling was done for 3 years in 2018, 2019, and 2020. The results showed that there was a significant difference in density, forage production and canopy cover percentage during the studied years. The average plant density in burned area in 2018, 2019 and 2020 years were 25.05, 31.65 and 33.91 N/m2, respectively and in the control area at the same time were 17.74, 18.17 and 22.84 N/m2, respectively. Forbs decreased from 40.1% of canopy in the control area to 23.4% in the burned area, while grasses increased from 28.2% in the control area to 59.4% in the burned area. Therefore, the fire has been effective in increasing grasses and reducing forbs. In general, Bromus tomentellus, Festuca ovina, Agropyron repensis and Agropyrun trichophorum due to their fire resistant and presence in the burned area are recommended for the rehabilitation of burned areas.