از مادري تا مادرْصوفي (جايگاه مادر و تطبيق نمودهاي شخصيّتي مادران در روايات تذكرة‌الأولياء عطّار)

From motherhood to Sufi mother (the position of the mother and the manifestations of the characters of mothers in Tadhkirat-ul-Awliyā)

كتاب تذكرةالأولياء از آثار ارزشمند و منثور عرفاني است كه فريدالدّين محمّد عطّار نيشابوري (618ـ540) در آن به شرح احوال و بيان اقوال برخي از مشايخ و عرفاي بزرگ پرداخته است. قسمت اعظم اين كتاب را رواياتي از زندگي و منش مشايخ با ساختار روايي تشكيل مي­دهد تا ابعاد مختلف شخصيّتي آنان بهتر به خوانندگان نشان داده شود. بررسي دقيق روايات تذكرة­الأولياء، حضور زنان را به عنوان شخصيّتي نسبتاً ثابت و پرتكرار در نقش‌هايي نظير مادر، همسر، دختر، معشوق و هم­چنين تأثير اين زنان را بر مشايخ و عرفا نشان مي­دهد. در اين مقاله به روش نمونه­گيري هدفمند و تحليل محتوا، سيماي مادر و شخصيّت­پردازي او در روايات تذكرة­الأولياء عطّار، مورد تحليل قرار داده شده تا ضمن بررسي ايفاي نقش مادران و جايگاه مادر در نگاه عرفاي اين كتاب از سوئي و تطبيق چهره مادران در روايات اين كتاب با هم از سوئي ديگر، جلوه­اي جديد از شخصيّت مادر به نام مادرْصوفي معرفي گردد

Tadhkirat-ul-Awliyā is one of the valuable mystical prose works in which Farīd ud-Dīn Mohammad Attar Nishapouri describes some great saints and mystics. A bulk of this book addresses the life and characters of the saints with a narrative structure in order to better represent different dimensions of their characters to the readers. A close reading of Tadhkirat-ul-Awliyā's narratives indicates that women are frequently and consistently represented as mother, wife, daughter and beloved. Furthermore, the influence of these positions on saints and mystics is revealed. Using purposive sampling and content analysis, in this article we investigate the representation of mother in Attar's Tadhkirat-ul-Awliyā. In this light, we examine how the mothers play their roles, how they are positioned in mystics' views, also adding that we introduce a new mother character called Sufi mother.