بررسي بنيادهاي اوليۀ نثر معاصر فارسي بر پايۀ سبك شناسي (مورد مطالعه: تمثيلات فتحعلي آخوندزاده)

زمينه و هدف: آثار ماقبل مشروطه از بنيادهاي نثر معاصر فارسي است كه زمينه ساز تحولات سادگي زبان، قالبهاي نثر متعدد و تغييرات مضموني در دورۀ مشروطه شدند. متفكران ماقبل مشروطه با آشنايي با زندگي جامعۀ غربي، آثاري در قالب سفرنامه، نمايشنامه، رمان و ترجمه نوشتند و از چارچوب زبان و محتواي نثر كلاسيك عدول كردند. بدين وسيله بر تغييرات دورۀ مشروطه تأثيرگذار شدند. در اين مقاله كتاب تمثيلات فتحعلي آخوندزاده بعنوان يكي از بنيادهاي اوليۀ نثر معاصر با هدف تأثيرگذاري بر سبك ادبيات مشروطه، از منظر سبك شناسي بررسي شده است. روش مطالعه: پژوهش با مطالعات كتابخانه اي با ابزار فيشبرداري انجام گرفته و بصورت توصيفي-تحليلي نوشته شده است. جامعۀ آماري، كتاب تمثيلات آخوندزاده ترجمۀ قراجه داغي، نشر خوارزمي ميباشد. يافته ‌ها: آخوندزاده از پيشروان سادگي نثر معاصر است كه اولين نمايشنامه و رمان را قبل از مشروطه نوشت. وي در اين اثر از چارچوبهاي نثر كلاسيك عدول كرد. قالب نمايشنامه، رمان تاريخي، زبان بيگانه، انديشۀ انتقادي-اجتماعي، ويژگيهاي سبكي وي است كه بر شعر و نثر دورۀ مشروطه تأثيرگذار شد. نتيجه گيري: آخوندزاده با انتخاب قالب نمايشنامه و رمان، زمينه ساز نمايشنامه نويسي و رمان تاريخي در دورۀ مشروطه شد. در سطح زباني، واژه هاي تركي، روسي و عربي در اثر او بسامد دارد. با توجه به اينكه زبان تركي آذري زبان مادري اوست، ميتوان وي را زمينه ساز توجه به زبان بومي در دورۀ مشروطه دانست. در سطح نحوي، نگارش جملات طبق دستور زبان تركي و حذفهاي بدون قرينه ديده ميشود كه زبانش را به سستي كشانده است و در عين حال زمينه ساز گسستهاي زباني از نثر فصيح گذشته شده است. اما همچنان در سنت گرايي واژه هاي عربي بسامد سبكي يافته است. در سطح ادبي، تشبيه، كنايه، ضرب المثل فراواني دارد. در سطح فكري، انتقادهاي اجتماعي سياسي، قانون، آزادي و زن محورهاي فكري اثر اوست كه در دورۀ مشروطه جزو مؤلفه هاي اصلي شعر و نثر گرديد.