چارچوب مفهومي پاسخگويي در سيستم‌هاي اجتماعي مبتني بر قرآن كريم؛ توسعۀ يك ديدگاه اسلامي: اعتباريابي در دانشگاهها

هدف: اين پژوهش با هدف توسعۀ چارچوب مفهومي پاسخگويي مبتني بر قرآن كريم و از طريق يك طرح تركيبي چندمطالعه‌اي انجام شده است. روش: در فاز اول پژوهش، با روش فرايند چرخه‌اي تحليل كه مشتمل بر چهار مرحلۀ گردآوري داده‌ها و اطلاعات، تقليل داده‌ها، سازماندهي داده‌ها و تفسير بود، چارچوب مفهومي اوليه به دست آمد. جامعۀ آماري پژوهش در اين مرحله، كليۀ آيات قرآن كريم بود و پيامها و مفاهيم مرتبط با مفهوم پاسخگويي در آيات قرآن كريم بررسي شد. در فاز دوم، چارچوب مفهومي به دست آمده براي اعتباريابي در اختيار اساتيد دانشگاهي قرار گرفت. جامعۀ آماري شامل 20 نفر از صاحب‌نظران متخصص و مجرّب در حوزۀ آموزش عالي بود كه با توجه به مشخص شدن حجم مشاركت‌كنندگان بالقوه، با استفاده از روش رويكرد نمونه‌گيري هدفمند از نوع معيار و با در نظر گرفتن ملاك اشباع يافته‌ها، از ميان اعضاي هيئت علمي انتخاب شدند. در بخش كمّي، 616 نفر از اعضاي هيئت علمي براي اعتباريابي چارچوب مفهومي به دست آمده انتخاب شدند و چارچوب مد نظر طي يك فرايند تحقيق كمّي و كيفي همزمان و از طريق همسوسازي، اعتباريابي شد. يافته‌ها: حاصل اين بررسي، گردآوري و احصاي 306 مفهوم فراگير و سپس دسته‌بندي و مفهوم‌سازي اين كدها و مفاهيم، ذيل 92 كد محوري بر اساس قرابت محتوايي و در نهايت شكل‌گيري طبقه‌بندي نهايي مباني، موانع و عوامل زمينه‌ساز با 21 گويه پاسخگويي در سه حوزۀ شناختي(ادراكي ذهني)، عاطفي(بينشي نگرشي) و رفتاري(عملي) به عنوان چارچوب مفهومي پاسخگويي در سيستم‌هاي اجتماعي مبتني بر قرآن كريم شد. نتيجه‌گيري: اين پژوهش چارچوب مفهومي جديدي را پيش روي سازمانها و سيستم‌هاي اجتماعي مختلف ترسيم كرد كه با توجه به دلايل عقلي و شواهد مرتبط با لزوم توسعۀ علوم انساني اسلامي بومي و نيز تجربۀ حاصل از اين پژوهش و چارچوب حاصل شده و قابليتهاي ساختاري و كاركردي آن مي‌تواند براي پاسخگويي در سيستم‌هاي اجتماعي در طيف وسيعي از سازمانها، به خصوص دانشگاهها به كار گرفته شود.