ارزيابي خصوصيات اكولوژيكي رويشگاه و تعيين برخي از خصوصيات كمي و مقدار موادمعدني در گياه داروئي گل آرونه (Hymenocarter longiflorus Benth) دربوم سازگان مرتعي استان خراسان جنوبي

Evaluation of ecological characteristics of the habitat and determination of some quantitative characteristics and amount of minerals in the medicinal plant Hymenocarter longiflorus Benth in rangeland of South Khorasan province

گياهان دارويي در عرصه‌هاي منابع طبيعي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين راهبردها در زمينه سلامت، تجارت و فناوري مطرح هستند. شناخت علمي و همه جانبه عناصر و اجزاء اكوسيتم‌هاي مرتعي جهت برنامه‌ريزي و مديريت صحيح آن‌ها امري ضروري محسوب مي‌شود. به اين منظور خصوصيات اكولوژيكي رويشگاه، خصوصيات ريخت‌شناسي و ميزان برخي از مواد معدني گياه داروئي گل آرونه در بوم‌سازگان مرتعي خراسان جنوبي در دو رويشگاه دره امرودكان فردوس و دره سبز سرايان مورد بررسي قرار گرفت. بدين صورت كه در منطقه معرف هر رويشگاه تعداد 3 ترانسكت و در طول هر ترانسكت 10 پلات 3 مترمربعي مستقر گرديد. در هر پلات پارامترهاي پوشش شامل تعداد پايه، درصد تاج پوشش گونه‌هاي گياهي، درصد گونه گل آرونه، قطر بزرگ و كوچك، ارتفاع متوسط و برخي تركيبات معدني موجود در اندام‌هاي هوايي گياه اندازه‌گيري شد. همچنين خصوصيات اقليمي و توپوگرافي هر رويشگاه و فاكتورهاي فيزيكي و شيميايي خاك مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. نتايج نشان داد كه جهت هر دو رويشگاه رو به شمال بوده و دره امرودكان از ارتفاع و متوسط بارندگي ساليانه بيشتري در مقايسه با سبزرود برخوردار بود. خاك هردو منطقه در محدوده اسيدي بوده و بافت خاك در رويشگاه دره امرودكان از نوع لوم و در رويشگاه سبزرود شني-لومي بود. درصد پوشش كل گونه‌ها، درصد پوشش گونه گل آرونه، متوسط ارتفاع و وزن تر و خشك قسمت سرشاخه‌هاي گلدار گونه مورد نظر به‌دليل شرايط اكولوژيكي مناسب‌تر و وجود خاك حاصل‌خيزتر در رويشگاه دره امرودكان به ترتيب 17، 43، 12، 43 و 62 درصد بيشتر از رويشگاه سبزرود سرايان بود. همچنين بين مواد معدني موجود در اندام دارويي گل آرونه در دو رويشگاه اختلاف معني‌داري وجود داشت و مواد معدني موجود در سرشاخه‌‌هاي گلدار اين گونه در رويشگاه دره امرودكان از رويشگاه سبزرود بيشتر بود. به‌طوركلي نتايج نشان دهنده تاثيرپذيري خصوصيات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي اين گونه از رويشگاه است. با توجه به ارزش دارويي، دارا بودن مواد معدني و همچنين مقاومت بالاي اين گياه به شرايط مختلف محيطي استفاده از آن در كمربند فضاي سبز شهري توصيه مي‌شود.

Medicinal plants in the field of natural resources are considered as one of the most important strategies in the field of health, trade and technology. Scientific and comprehensive knowledge of the elements and components of rangeland ecosystems is essential for their proper planning and management. For this purpose, the ecological characteristics of the habitat, morphological characteristics and the amount of some minerals of H. longiflorus Benth medicinal plant in the rangeland ecosystems of South Khorasan in two habitats of Amroodkan Ferdows Valley and Sabz Sarayan Valley were studied. Thus, 3 transects were established in the representative area of each habitat and 10 plots of 3 square meters were installed along each transect. In each plot, cover parameters including density, percentage of canopy cover of plant species, percentage of H. longiflorus Benth species, large and small diameter, medium height and some mineral compounds in plant aerial parts were measured. Also, climatic and topographic characteristics of each habitat and physical and chemical factors of the soil were measured. The results showed that the direction of both habitats was north and Amrudkan valley had higher altitude and average annual rainfall compared to Sabzerood. The soil of both regions was in the acidic range and the soil texture in the habitat of Amrudkan valley was loam and in Sabzrood habitat was sandy-loamy. Percentage of total species, percentage of Aroneh species, average height and wet and dry weight of flowering branches of the species due to more suitable ecological conditions and the presence of more fertile soil in the habitat of Amrudkan valley 17, 43, 12, 43 and 62% more, respectively. The habitat of Sabzrood was Sarayan. Also, there was a significant difference between the minerals in the medicinal organ of H. longiflorus Benth in the two habitats and the minerals in the flowering branches of this species were higher in the Emroodkan valley habitat than Sabzrood habitat. In general, the results show the influence of morphological and phytochemical characteristics of this species. Due to its medicinal value, having minerals and also high resistance of this plant to different environmental conditions, its use in urban green space belt is recommended.