مقايسه تحولات محيطي و اقليمي در حذف تمدن جيرفت با توجه به تحولات جازموريان

Comparison of environmental and climatic changes in the elimination of Jiroft civilization with respect to Jazmorian changes

شرايط بهينه اقليمي و به‌‌دنبال آن منابع آبي، يكي از مهم‌ترين مسائل تمدن‌‌هاي بشري، از ابتدا تاكنون بوده است. تمدن‌‌هايي مانند بين‌‌النهرين، مصر و ايلام، به‌‌ترتيب در كنار رود‌‌هاي دجله و فرات، نيل و كارون پديد آمده‌‌‌‌اند و بيانگر اهميت آب در شكوفايي تمدن‌‌هاي باستاني هستند. در ايران، در اواسط هولوسن، كه هم‌زمان با عصر مفرغ است، شرايط آب‌و‌هوايي مناسب براي گسترش تمدن‌‌هاي باستاني، پديد آمده است. تمدن‌‌هايي مانند شهر سوخته در سيستان، تپه سيلك در كاشان و كنارصندل در دره هليل‌‌رود، از‌جمله تمدن‌‌هايي هستند كه در صحراهاي ايران شكل گرفته و به‌شدت وابسته به نوع اقليم بوده‌اند. در حقيقت، اقليم مرطوب مي‌‌توانسته شرايط مناسبي براي زيستن، كشاورزي و دامپروري پديد آورد، در‌حالي‌كه اقليم خشك و بياباني، سبب نابودي منابع آبي و در‌نتيجه شهرهاي باستاني شده است. اگرچه اقليم در جهان بعد از يخ‌بندان بزرگ، رو به گرما و رطوبت نهاده است، تغييرات ناگهاني در آب‌و‌هوا، در زمان هولوسن، رخ داده كه آثار فراواني بر ظهور و افول تمدن‌‌ها داشته است. شواهدي همچون تغييرات عناصر شيميايي و پوشش گياهي (پالينولوژي)، مي‌‌تواند تأثير اقليم ديرينه بر جوامع انساني را به تصوير درآورد. دوره كواترنري، به دو دور پلئيستوسن و هولوسن تقسيم مي‌‌شود. پلئيستوسن شامل 5/2 ميليون سال پيش تا 11500 سال پيش است (شكل 1). انقراض گروه بزرگ پستانداران و شمار زيادي از گونه‌‌هاي پرندگان، در اواخر اين دوره آغاز شده و تا هولوسن ادامه يافته است. در اوايل اين دوره، استفاده از ابزارهاي سنگي ساده در آفريقا، در ميان گونه انسان ماهر گسترش يافت. گونه انسان خردمند يا هوموساپينس، در اواخر اين دوره، در شرق آفريقا تكامل يافت.هوموساپينس، در اواخر اين دوره، در شرق آفريقا تكامل يافت. دوره هولوسن، آخرين دوره زمين‌‌شناسي است كه در اثر ذوب يخچال‌‌ها در دوره ديريخ‌بندان و گرم شدن هوا، حدود 11500 هزار سال گذشته شروع شده است. اين دوره، پس از تغييرات نور دريافتي زمين از خورشيد، كه آب شدن لايه‌هاي يخ در نيمكره شمالي را به همراه داشت، آغاز شد. دانشمندان معتقدند آب‌و‌هواي معتدل دوره هولوسن، سبب ايجاد شرايط لازم براي ظهور تمدن بشري در حدود 8 هزار سال پيش و حفظ روند پايدار آن شد كه از آن جمله مي‌توان به فراهم شدن شرايط براي افزايش توليد مواد غذايي اشاره كرد. دوره كواترنري مانند دوره‌‌هاي يخ‌بندان و بين يخ‌بندان و دوره‌‌هاي متناوب سرد و گرم، با تغييرات اقليمي چشمگيري در كره زمين همراه بوده است (اكبري و همكاران، 1394). در دوره هولوسن، در اثر بالا آمدن سطح آب درياها، شرايط محيطي براي رشد درختان و گسترش جنگل‌‌ها مناسب‌‌تر شد.

no abstract