آشنايي زدايي در ساختار منظومه ي وامق و عذراي عصر صفوي با رويكرد فرماليسم

Defamiliarization in the structure of the system of Wameq and Azra of the Safavi era With a formalism approach

آثار ادبي را با رويكردهاي متنوّعي مي‌توان بررسي نمود كه فرماليسم يكي از اين رويكردهاست و در آن مبحث آشناييزدايي مطرح ميشود. آشناييزدايي با نگاهي ادبي به يك متن يا شعر مينگرد و شاخصه ها و عناصر مؤثّر در بافت كلام را كه سبب امتياز و برجسته شدن يك اثر ادبي نسبت به ديگر آثار مي‌شود؛ بررسي مي‌كند. مثنوي «وامق و عذرا»ي عنصري از منظومه‌هاي زيبا و معروف غنايي به شمار مي‌آيد كه نظيره‌هاي بسياري از آن ساخته شده است. يكي از اين نظيره‌ها اثر خواجه شعيب جوشقاني شاعر برجستۀ عصر صفوي است، دوره‌اي كه در آن منظومه‌سرايي و داستان‌پردازي به ويژه نظيره‌پردازي رونق دارد. اين پژوهش به روش توصيفي تحليلي و با استفاده از شيوۀ مطالعات كتابخانه‌اي انجام شده است و هدف آن، دست يافتن به عواملي است كه سبب برجسته شدن اين منظومه مي‌شود. نتيجۀ بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه آشنايي‌زدايي و خلّاقيّت در سطوح مختلف منظومۀ خواجه شعيب ديده ميشود و اين شاعر خوش قريحۀ دربار شاه عبّاس صفوي با استفاده از هنجارگريزي (قاعده‌كاهي) و هنجارافزايي (قاعدهافزايي)‌ اشعارش را زيبا و تأثيرگذار نموده است.

Literary works can be examined with various approaches, of which formalism is one, and in which the issue of defamiliarization is raised. De-familiarization looks at a text or poem from a literary point of view and the characteristics and effective elements in the context of the word that make a literary work stand out and stand out from other works; look into it. Masnavi "Wameq and Azra" is an element of beautiful and famous lyrical poems from which many similarities have been made. One of these theories is the work of Khajeh Shoaib Joshaghani, the prominent poet of the Safavid era, a period in which poetry and storytelling, especially theorizing, flourished. This research has been done in a descriptive-analytical method using the method of library studies and its purpose is to obtain the factors that make this system stand out. The results of studies show that unfamiliarity and creativity can be seen in different levels of Khajeh Shoaib's system and this eloquent poet of Shah Abbas Safavid court has made his poems beautiful and effective by using norm-breaking (normative) and norm-enhancing (norm-increasing).