تركيب‌سازي‌هاي واژگاني در تحفۀ فتحيه اثر ابوالفضل علّامي

Lexical compounding in the Tohfe-ye Fathiye by Abolfazl-e Allami

واژگان، در هر زباني به مثابۀ مصالح اوليه براي ساختمان آن زبان به شمار مي آيند. به هر اندازه كه در ساخت تركيبات و واژگان هر زبان غناي بيشتري وجود داشته باشد به همان اندازه در زايايي و پويايي آن زبان تأثير مثبت ايجاد مي شود. ابوالفضل علّامي، اديب، تاريخ‌نگار و منشي اكبر يكم، بزرگ‌ترين پادشاه گوركاني هند بود كه آثاري در موضوعات مختلف از وي برجاي مانده است. يكي از آثار وي موسوم به تحفه فتحيه است. وي در تركيب سازي واژگاني پاره اي از امكانات زباني را مورد استفاده قرار داده كه مهمترين آنها تركيب سازي اشتقاقي است؛ بدين صورت كه وي با استفاده از وندها، شبه وندها، ترخيم صفات فاعلي و مفعولي و استفاد ه از واژهاي نامعمول، شيوه به خصوصي در فن نويسندگي به كار برده و در نتيجه تركيباتي متنوع و گوشنواز ابداع نموده كه در بلاغت و شيوايي سخن وي تاثير به سزايي داشته است. با توجه به اينكه علامي در دانش لغت نامه صاحب تأليف است، مي توان گفت كه تركيب سازي وي در نوشته هاي گوناگونش داراي پشتوانه اي قوي بوده است. در اين مقاله هنر تركيب سازي علامي به عنوان يكي از ويژگيهاي برجسته زباني وي، به روش توصيفي - تحليلي مورد بررسي قرار گرفته است.

Vocabulary in any language is the chief building block of that language. The richer the composition and vocabulary of each language, the more positive effect has been caused on the fruitfulness and dynamism of that language. Persian language is one of the most dynamic and fertile languages in the world and that is why its freshness and liveliness has been preserved for many years and centuries and it has reached to the present form. Abolfazl Alami, the author, historian and secretary of Akbar I, was the greatest Gurkani king of India, whose works on various subjects have lasted. One of his works is called Tohfe-ye Fathiye. He has used some linguistic possibilities in lexical composition, the most important of which is derivative composition. In this way, he has used a special method in the art of writing by using affixes, pseudo-affixes, conversion of subjective and objective adjectives, and the use of unusual words, finally, he has invented various and audible combinations which has great affect on his rhetoric and eloquence. Although Alami has been written in the knowledge of the dictionary, it can be said that his composition in his various writings has had strong support. In this article, the Allami’s art of conformation as one of his outstanding linguistic features has been studied descriptively-analytically.