بررسي جايگاه و نوع دموكراسي در پارادايم سياسي روشنفكران ايراني و مقايسۀ آن با اصول دموكراسي غربي (مطالعۀ موردي شريعتي، بازرگان، مطهري و سروش)

Studying the place and kind of democracy in political paradigm of Iranian intellectuals and comparing it with principles of the west democracy (Case study: Shariati, Bazargan, Motahari, Soroush)

به طور موثق از پيش از انقلاب مشروطه تا به امروز دموكراسي‌خواهي و مباحث پيرامون آن يكي از مهم‌ترين مسائل نظري، اجتماعي و سياسي در ايران محسوب مي‌شود، چنانكه مي‌توان يكي از ريشه‌ها و زمينه‌هاي جنبش‌هاي اجتماعي دو قرن اخير را پيرامون اين اصطلاح جستجو كرد، اصطلاحي كه بين جريان‌هاي فكري و نظري مختلف مناقشه‌ها و بحث‌هاي زيادي را پي افكنده؛ اين مقاله در صدد آن است تا با روش تحليل گفتمان و با استمداد از رهيافت پارادايمي به مناسبات ميان حكومت، دين و دموكراسي از ديدگاه چهار نظريه‌پرداز و روشنفكر ايراني اعم از شريعتي، بازرگان، مطهري و سروش بپردازد و در نهايت جايگاه و نوع دموكراسي را در پارادايم سياسي اين روشنفكران بازشناسي كند. يافته‌هاي حاصل ازپژوهش حاكي از آن است كه دموكراسي و نوع حكومت و ارتباط و نسبت‌هاي آنها با دين در پاردايم سياسي روشنفكران اگرچه در برخي موارد داراي شباهت‌هايي با يكديگر است، اما با توجه به دلالت‌هاي تبييني، معرفتي و هنجاري در رهيافت پارادايمي، تفاوت‌ها به اندازه‌اي است كه عامل ارائه انواع دموكراسي و شكل گيري انواع حكومت‌ها گرديده. مقايسه پارادايم سياسي برخي روشنفكران با اصول دموكراسي در غرب نيز حكايت از فزوني يافتن تفاوت‌ها نسبت به تشابهات دارد.

Certainly, democratism and related arguments have been considered as the most important theoretical, social and political matters in Iran from constitution revolution up to now; as this phrase can be searched for the bases and fields of social movements through two recent centuries. The phrase that has been followed by many disputes and arguments among several mental and theoretical courses. This paper tries to study basic and famous works of four Iranian intellectuals including Shariati (Nation and Imamat), Bazargan (Prophetic mission and ideology, outskirts of religion and policy), Motahari (Completion of prophetship, Imamat and leadership) and Soroush (theoretical contraction and expansion of religion) and finally recognizes place and kind of democracy in political paradigm of these intellectuals. Results of the research showed devisable differences between democracy and type of government with religion in political paradigm of these intellectuals regarding explanatory, wise and normal implications’ which lead to talk about several types of democracy and to believe shaping several types of governments in thoughts of them.