بررسي و تحليل شبكه شهري در مجموعه شهري تهران

در دهه هاي اخير فرايندهاي تمركزگرايانه ساختارهاي سياسي و اقتصادي كشور باعث ظهور پديده نخست شهري در شبكه شهري تهران شده است. تمركز سرمايه و فعاليتها در تهران سبب زهكشي منابع از شهرهاي پيراموني به سوي اين كلانشهر ملي مي شود. وجود زيرساختهاي اقتصادي و توليدي به ويژه در بخش صنعت و خدمات, تهران را به قطب اصلي منطقه شهري تبديل نموده و اين امر سبب جذب جمعيت نواحي پيرامون و حتي ساير استانها به اين كلانشهر و حومه آن شده است. جهت بررسي ميزان اثرات تهران بر شبكه شهري منطقه, از روش توصيفي- تحليلي استفاده شده و با مدلهاي كمي سلسله مراتب شهري در مجموعه شهري تهران بررسي ميشود. روش گردآوري اطلاعات در اين پژوهش از نوع اسنادي – كتابخانه اي است، جامعه آماري تحقيق شهرهاي مجموعه شهري تهران بوده و اطلاعات مورد نياز از نتايج سرشماريهاي عمومي نفوس و مسكن گردآوري شده است. جهت دستيابي به اهداف پژوهش، ميزان توزيع تعادل در شبكه شهري منطقه براساس مدلهاي «رتبه – اندازه» و محاسبه «ضريب آنتروپي»، و همچنين سنجش شدت پديده نخست شهري بر اساس «شاخص چهارشهر يا كينز برگ»، «شاخص نخست شهري يا UPI»، «شاخص دوشهر يا جفرسون»، «شاخص چهار شهر مهتا» و «شاخص موماو» سنجيده و تحليل شده است. نتايج حاصله از مجموعه اين روش ها نشان دهنده گسيختگي زياد در سلسله مراتب مجموعه شهري تهران است. كه ناشي از تمركز بيش از حد شهرهاي كوچك و تمركز جمعيتي در كلانشهر منطقه است. به گونه اي كه بيش از 96 درصد تعداد شهرهاي استان را شهرهاي كم جمعيت تشكيل مي دهند كه تنها 28 درصد جمعيت شهري منطقه را در خود جاي داده اند و 58 درصد از جمعيت شهري در تهران ساكن هستند. با اينحال با افزايش تعداد شهرها بتدريج شبكه شهري به شوي تعادل نسبي پيش مي رود.