عنوان مقاله :
ارزيابي و سنجش نقش شاخص‌هاي محيط طبيعي در توسعه كالبدي شهرها مطالعه موردي (شهرهاي كشور ايران)
پديد آورندگان :
حاجي زاده، علي دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرمان - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، كرمان، ايران , افضلي، كوروش دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرمان - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، كرمان، ايران , زياري، كرامت ا... دانشگاه تهران - دانشكده جغرافيا - گروه جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، تهران، ايران
كليدواژه :
محيط طبيعي , توسعه كالبدي - فيزيكي , الگوي رفتاري
چكيده فارسي :
امروزه اكثر محققان معتقدند ارتباط معناداري ميان الگوي توسعه كالبدي شهر (فرم شهر) و وضعيت شاخص‌هاي محيط طبيعي وجود دارد؛ بنابراين ازآنجاكه ساماندهي الگوي گسترش كالبدي شهرها امري ضروري است؛ لذا هدف اصلي اين پژوهش، دستيابي به نگرشي كلي از الگوي رفتاري شاخص‌هاي محيط طبيعي بر توسعه و گسترش كالبدي شهرهاي كشور بوده است. در اين پژوهش، داده‌هاي اصلي با مراجعه به سايت زمين‌شناسي آمريكا، تصاوير ماهواره‌اي شهرهاي موردنظر براي سال‌هاي 1378 و 1398 تهيه‌شده است. همچنين از لايه‌هاي رقومي سازمان نقشه‌برداري كشور جهت انجام عمليات همپوشاني بهره گرفته است. همچنين از آزمون‌هاي آماري تي دو نمونه مستقل، واريانس يك‌طرفه ANOVA و آزمون همبستگي ETA جهت معناداري نقش شاخص‌هاي پژوهش استفاده‌شده است. نقشه‌ها و آزمون‌هاي بكار گرفته‌شده در اين پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهايARC GIS، Envi 5.3 و Spss تهيه‌شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه بين سطوح توسعه كالبدي شهرهاي موردبررسي كشور و طبقه ارتفاعي 1800-1200 متر، شيب كمتر از 5 درصد، خاك‌هاي لومي و رسي و نزديكي به سطوح منابع آبي (بيشتر از 10 متر) تفاوت معناداري (P < 0.05) وجود داشته و ساير گروه‌ها داراي واريانس يكساني بوده كه تفاوت‌ها معنادار نبوده است. ضريب همبستگي ETA بين سطوح گسترش شهري و ارتفاعات 1800-1200 متر برابر با 0.762، مقدار ضريب همبستگي براي شيب‌هاي كمتر از 5 درصد برابر با 0.749، اين مقدار براي خاك‌هاي لومي و رسي برابر با 0.623 و درنهايت براي منابع آبي ضريب همبستگي اتا برابر با 0.191 به‌دست‌آمده است. اين امر نشانگر همبستگي قوي بين توسعه و گسترش شهري و طبقه ارتفاعي 1800-1200 متر، شيب‌هاي كمتر از 5 درصد، خاك‌هاي لومي و رسي است و همچنين سطح ايستايي بيشتر از 10 متر آب‌هاي زيرزميني عامل توسعه و گسترش فيزيكي شهرهاي كشور معرفي‌شده است. منابع آبي با همبستگي نسبتاً ضعيفي، در وهله اول سبب توسعه و گسترش فيزيكي شهرها و در وهله دوم به دليل سيلاب‌هاي ويرانگر و خطرزا بودن، به‌عنوان عامل محدوديت زا در گسترش فيزيكي شهرها محسوب مي‌گردد. نتايج بررسي نقش تكتونيك نيز حاكي از آن است كه اين شاخص در توسعه كالبدي شهرهاي كشور جايگاهي نداشته و شهرهاي كشور همچون شهر تهران، بدون توجه به تكتونيك منطقه به گسترش و توسعه خود ادامه داده‌اند.
عنوان نشريه :
جغرافيا و مطالعات محيطي
