بررسي جايگاه زنان بزه‌ديده در قانون آيين دادرسي كيفري با رويكردي تطبيقي

Looking into the status of women victims in the Code of Criminal Procedure With a comparative approach

گرچه هدف سنتي در آيين دادرسي كيفري پيش‌بيني تضمين‌هايي منصفانه در راستاي حمايت از حقوق متهم بود، اما تحت تأثير آموزه‌هاي بزه‌ديده‌شناسي، مطالباتي اجتماعي شكل گرفت تا جايگاه بزه‌ديدگان در فرايند دادرسي كيفري بيش از گذشته مورد توجه قانون‌گذار قرار گيرد كه در نهايت به تغيير و نوآوري‌هاي قانوني در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته ازجمله ايالات متحده براي ارتقاي جايگاه بزه‌ديدگان انجاميد. در اين نوشتار تلاش شد تا به شيوۀ توصيفي- تحليلي بررسي شود كه آيا قانون‌گذار داخلي در نگارش قانون آيين دادرسي كيفري نظير برخي كشورهاي توسعه‌يافته، توجهي به آموزه‌هاي بزه‌ديده‌شناسي در بهبود وضعيت زنان بزه‌ديده در فرايند دادرسي و تلاش براي پيشگيري از تشديد يا تكرار بزه‌ديدگي آنان داشته است يا خير؟ در پاسخ بايد گفت بررسي انتقادي ساختار متهم‌مدار قانون آيين دادرسي كيفري نشان مي‌دهد كه قانون‌گذار براي پيشگيري از تشديد يا تكرار بزه‌ديدگي افراد به‌طور كلي و زنان بزه‌ديده به‌طور خاص، در فرايند دادرسي گام مؤثري برنداشته است. بي‌توجهي به پرورش ضابطان آموزش‌ديده براي تعامل مناسب با زنان بزه‌ديده، پررنگ بودن برخي نگاه‌هاي جنسيتي و آموزه‌هاي بزه‌ديده‌شناسي علمي در مقصر دانستن بزه‌ديده به‌ويژه در خشونت جنسي و يا كوتاهي در پيش‌بيني حمايت‌هاي خاص ازجمله كلانتري‌هاي تخصصي بانوان يا تدابيري براي تقويت امنيت‌ خاطر بزه‌ديده در جلسۀ محاكمه را مي‌توان نمونه‌هايي از كاستي‌هاي بررسي‌شده در اين نوشتار دانست.

Although the traditional purpose of criminal procedure was to provide fair safeguards to protect the rights of the accused, but under the influence of victimology teachings, social demands were made for the legislature to pay attention to the neglected or diminished status of victims in criminal proceedings Which eventually led to changes and legal innovations in many developed countries, including the United States, to enhance the status of victims. This article tries to examine in a descriptive-analytical method whether the domestic legislator in writing criminal procedure law like some developed countries, has paid attention to the teachings of victimology in improving the status of women victims in the proceedings and trying to prevent the aggravation or recurrence of their victimization? In response, it should be noted that a critical examination of the accused-oriented structure of the Code of Criminal Procedure shows that the legislature has not taken effective steps to prevent the aggravation or recurrence of victimization in general and victimized women in particular in the proceedings. Ignoring the training of trained officers to interact appropriately with women victims, welcoming the teachings of scientific victimology in blaming victims, especially in sexual violence, or failing to provide special support, including specialized women's police stations, or measures to strengthen security can be considered as an example of the shortcomings examining in this paper.