ضوابط مطالبۀ خسارت زيان‌ديدگان ثانويۀ رواني در حقوق انگلستان و كاربرد آن در حقوق ايران

Criteria for claiming compensation for secondary psychiatric victims in English law and its application in Iranian law

خسارت رواني عبارت است از هرگونه لطمه به روان اشخاص كه موجب ناخوشي آنان گردد. گاهي زيان‌ديدة رواني خودش در معرض حادثه نيست، اما بر اثر وقوع حادثه براي ديگري دچار تألمات رواني مي‌شود كه به آنها اصطلاحاً «زيان‌ديدگان ثانويه» مي‌گويند. با توجه به آنكه دامنة چنين زيان‌ديدگاني گسترده است، بايد محدوديت‌هاي بيشتري براي جبران خسارت رواني اين دست زيان‌ديدگان به‌كار گرفته شود. طراحي و شناسايي قاعدۀ مناسب و كارآمد در اين خصوص نيازمند بررسي جوانب مختلف موضوع و مطالعۀ تطبيقي است. مطالعۀ رويۀ قضايي انگلستان حكايت از غناي اين نظام حقوقي در مواجهه با اين چالش دارد. بر همين اساس، پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه چه ضوابطي براي مطالبۀ خسارت رواني زيان‌ديدگان ثانويه در حقوق انگلستان و ايران وجود دارد؟ در نظام حقوقي انگلستان، شرايط الزامي و خاصي وضع شده تا دايرة اين زيان‌ديدگان محدود شود، درحالي كه در حقوق ايران ضوابط ويژه‌اي تدبير نشده است. در انگلستان، زيان‌ديده مي‌بايست با زيان‌ديدۀ اوليه رابطۀ عاطفي نزديكي داشته و در زمان و مكاني نزديك به حادثه حاضر باشد و آن را مشاهده كند. به‌علاوه، آسيب رواني او حتماً بايد از يك شوك ناگهاني به‌وجود آمده و حاصل از يك رويداد هولناك باشد. در اين پژوهش نشان داده مي‌شود، سازوكارهاي محدودكنندة جبران خسارت روانيِ به‌كار گرفته‌شده در حقوق انگلستان كاستي‌هايي دارد، ليكن مي‌تواند در حقوق ايران براي احراز شرط قابل پيش‌بيني و مستقيم بودن خسارت مورد استفاده قرارگيرد.

Psychiatric damage is any damage to the psyche of people that causes their illness. Sometimes the victim himself is not exposed to the accident, but as a result of the accident to another person, suffers from Psychiatric injury, which are called secondary victims. Given that the scope of such victim is wide, more restrictions should be applied to compensate for the Psychiatric damage of such victims. Designing and identifying an appropriate and efficient rule in this subject requires examining various aspects of the subject and comparative study. A study of British jurisprudence reveals the richness of this legal system in the face of this challenge. Accordingly, the main question of this article is what are the criteria for claiming compensation for secondary victims in English and Iranian law? In England, special and mandatory conditions are set to limit the scope of these victims, while in Iranian law there are no special rules. In England, the victim must have a close emotional tie with the immediate victim and must be close in time and space to the accident and must observe the accident. In addition, his psychiatric damage must have resulted from a sudden shock and a horrific event. This study shows that the restrictive mechanisms of psychological compensation used in English law have some shortcomings, but can be useful in Iranian law to achieve foreseeability and directness of damages.