مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - فراتحليل آثار حوزويان در مواجهه با فلسفه ويتگنشتاين؛ با تأكيد بر حوزة علميه قم

چكيده فارسي :

تاملات فلسفي ويتگنشتاين درباره زبان و تاثيرات فراوان آن در حوزه هاي گوناگون معرفتي و فلسفي، انديشمندان حوزوي را نيز به مواجهه با اين انديشه ها واداشته است. بررسي اين مواجهات و شناخت انواع آن براي شناسايي ظرفيتها، خلاها، آسيبها و خطرات ممكن در اين مواجهه ضروري مينمايد. پژوهش حاضر با بررسي آثار انديشمندان حوزوي كه به مواجهه با فلسفه ويتگنشتاين پرداخته اند، مي‌كوشد تا صورتبندي منظمي از اين آثار ارايه كرده، انواع اين مواجهه را شناسايي نمايد. در گردآوري اطلاعات با روش «گلوله برفي» 52 اثر، اعم از مقاله، كتاب و پاياننامه به دست آمد كه از سال 1372 تاكنون نگارش شده است. داده ها با روش «فراتحليل كيفي»، در دو بخش يافته هاي توصيفي با پنج شاخص (بازه زماني، مراكز علمي، قالب آثار، دسته بندي پژوهشگران و نقش پژوهشگران) و در بخش بررسي كيفي نيز با معيار «نحوه مواجهه با فلسفه ويتگنشتاين»، آثار در هفت دسته قرار گرفته و براساس آن، هفت نوع مواجهه با فلسفه ويتگنشتاين در حوزه علميه قم شناسايي شده است. طبق نتايج فراتحليل، بيشترين حجم آثار نگاشته شده (50%) به شرح و بسط فلسفه ويتگنشتاين پرداخته و 21% آن آثار را نقد كرده؛ نقدها نيز بيشتر در سطح مباحث منطق، معرفت شناسي و الفاظ بوده و چندان به سطح فلسفي نمي‌پردازند. ازاين‌رو، خلا وجود يك نظريه منسجم فلسفي براي مواجهه با بنيادهاي فلسفي نظريه ويتگنشتاين كاملا محسوس بوده و موجب شده تا جديترين مواجهه حوزويان كه در جهت بهره گيري و مقايسه ديدگاه هاي وي با مباحث اصول فقه (17%) بوده، با خطر گرفتار شدن در مباني و لوازم معرفتي نظريات وي مواجه شود و اين مسيله ضرورت مواجهه جدي در سطح بنيادي فلسفي با فلسفه ويتگنشتاين را مي‌نمايد كه به نظر ميرسد نظريه «اعتباريات» علامه طباطبايي بستر مناسبي براي آن فراهم كرده است.