آيين‌نامه تعيين حق‌الزحمه خدمات حسابرسي، نوع موسسه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي: واكاوي نظريه‌هاي قدرت چانه‌زني و تلاش حسابرس

The Regulation of Audit Services Fees, the Type of Audit Firm and Audit Report Lag: The Analysis of the Bargaining Power and Auditor’s Effort Theories

براساس نظريه‌هاي قدرت‌ چانه‌زني و تلاش حسابرس، با افزايش قدرت چانه‌زني حسابرس امكان افزايش مبلغ حق‌الزحمه حسابرسي و به تبع آن تلاش بيشتر حسابرس فراهم مي‌گردد كه اين موضوع بر تاخير در گزارش حسابرسي اثرگذار است. در اين راستا جامعه حسابداران رسمي ايران، براي اولين بار در سال 1394 آيين‌نامه تعيين حق‌الزحمه حسابرسي (تعيين حق‌الزحمه براساس بودجه بندي هر كار به اضافه سربار موسسه) را براي موسسات عضو، الزامي نمود. در نبود شواهد نظري و تجربي كافي در مورد پيامدهاي آيين‌نامه حق‌الزحمه حسابرسي بر تاخير در گزارش حسابرسي با در نظر گرفتن نقش تعديل‌گر نوع موسسه حسابرسي، هدف پژوهش حاضر بررسي نقش اين آيين‌نامه بر تاخير در گزارش حسابرسي با توجه به نظريه‌هاي قدرت چانه‌زني و تلاش حسابرس است. به‌منظور نيل به اين هدف، 3058 سال-شركت مشاهده جمع‌آوري‌شده از گزارش‌هاي مالي ساليانه شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و همچنين فرابورس ايران طي دوره زماني 1391 تا 1398 از طريق مدل‌هاي رگرسيوني تاخير در گزارش حسابرسي، مورد آزمون قرار گرفته‌اند. نتايج حاصل از برآورد رگرسيون چندگانه، مويد رعايت شكلي آيين‌نامه به‌جاي رعايت واقعي است و بين آيين‌نامه حق‌الزحمه حسابرسي و تاخير در گزارش حسابرسي، رابطه معناداري وجود ندارد ليكن نوع موسسه حسابرسي رابطه مزبور را تعديل مي‌كند.

According to the theories of bargaining power and the auditors’ effort, by increasing the bargaining power of the auditor, it is possible to increase the audit fee. Consequently, Further effort is provided by the auditor,which affects the audit report lag. In this way, the Iranian Association of Certified Public Accountants (IACPA), for the first time in 2015, enforced the Regulation of Audit Services Fees (determining audit fees based on budget of each project and by taking to account the overhead costs of the audit firm) for its members. In the absence of sufficient theoretical and empirical evidence on the consequences of the regulation of audit services fees on the audit report lag (ARL) and the moderating effect of the type of audit firm on this relationship, the purpose of this study is to investigate the role of this regulation on ARL, due to the bargaining power and auditor’s effort theories. Therefore, 3058 firm-year observations collected from the annual financial reports of companies listed on the Tehran Stock Exchange as well as the OTC of Iran between 2012 and 2019, are examined. The results of motivate analysis show that the de jure compliance with the regulation instead of the de facto compliance and there is no significant relationship between the regulation of audit fees and ARL. but the type of audit firm moderates the relationship. That is, the regulation of audit fees has a positive association with ARL when the auditor is a first-ranked trusted audit firm. The findings of this study indicate that the regulation of audit fees could not be played as a driver to increase the audit budget, audit effort and audit report lag.