ارزيابي پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان با استفاده از معيارهاي ناپارامتري

ارزيابي ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان در شرايط محيطي مختلف، مي‌تواند در شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار و با پتانسيل عملكرد بالا مفيد باشد. به‌منظور مطالعه ي پايداري عملكرد ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان، تعداد يازده هيبريد جديد به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در چهار ايستگاه‌ تحقيقاتي كرج، ساري، كرمانشاه و دزفول در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي (139799) ارزيابي شدند. نتايج تجزيه مركب عملكرد دانه نشان داد كه اثر محيط، ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط معني‌دار بود. معني‌دار بودن اثر متقابل ژنوتيپ × محيط، بيانگر واكنش متفاوت ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مختلف بود، از اين رو، امكان تجزيه پايداري ژنوتيپ‌ها وجود داشت. تجزيه خوشه‌اي آماره‌هاي ناپارامتري، ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان را در سه گروه اصلي قرار داد. بر اساس ميانگين رتبه همه آماره‌هاي ناپايداري مورد مطالعه، ژنوتيپ‌هاي شماره 5 و 14 با كمترين مقادير ميانگين رتبه به‌عنوان پايدارترين و ژنوتيپ‌هاي شماره 1، 11، 12 و 9 با بيشترين ميانگين رتبه به عنوان ناپايدارترين ژنوتيپ‌ها از نظر عملكرد دانه شناسايي شدند. همچنين نتايج نشان داد كه آماره‌هاي ناپارامتري Si(6)، NPi(2) و NPi(4) با ميانگين عملكرد دانه و مفهوم ديناميك پايداري رابطه داشتند، از اين رو استفاده از اين روش‌ها براي گزينش ژنوتيپ‌هاي پايدار با عملكرد بالا در آفتابگردان مناسب است. در مجموع، ژنوتيپ شماره 5 با ميانگين عملكرد دانه 3355 كيلوگرم در هكتار و پايداري عمومي بالا، هيبريد برتر اين آزمايش بود كه مي‌تواند در مطالعات اصلاحي آينده جهت توليد رقم جديد با پتانسيل عملكرد و پايداري بالا استفاده شود.