تحول مبناي حكومت قانون از نظرگاه توماس هابز و ژان ژاك روسو

The evolution of the rule of law from the perspective of Thomas Hobbes and Jean-Jacques Rousseau

در عصر جديد دو نگاه نسبت به حكومت قانون-كه از بنيادي‌ترين اصول حكومت داري مدرن محسوب مي شود-به وجود آمد؛ رويكرد هابزي به حكومت قانون و رويكرد روسويي، كه نقطه اشتراك هر دو رويكرد در مبناي آن ها يعني ايده‌ي قرارداد اجتماعي است. هابز راس هرم جامعه يعني حاكم را مبناي قانون مي دانست و قدرت نامحدودي براي هيئت حاكمه در نظر داشت كه با اولين توافق ميان مردم و حاكم اين قدرت به وي واگذار شده و مادامي كه بقا و امنيت شهروندان تامين شود امكان تغيير و جابجايي او در هرم قدرت وجود ندارد. در طرح ديگري از حكومت قانون كه از نظرگاه فلسفي روسو منشا مي‌گيرد، اراده عمومي سرمنشا قانون و در جايگاهي بالاتر از حاكم واقع مي شود. اين انديشه مبناي تحولاتي گسترده در رابطه حكومت و شهروندان در عصر جديد گرديد كه نمود عيني آن در انقلاب كبير فرانسه مشاهده شد. طي قرون 19 و 20 م با همه تغييراتي كه در مباحث حقوقي پيدا شد، پيوسته اهميت اين نگاه روسويي به حكومت قانون به عنوان مبنايي براي دموكراسي واقعي و نه دموكراسي صوري، بيشتر شده است. از اين رو، كوشيده‌ايم در اين مقاله اين دو رويكرد به حكومت قانون را با يكديگر مقايسه كرده و جنبه هاي نوآورانه قرارداد اجتماعي روسو را نشان دهيم. اين پژوهش كه با روشي توصيفي- تحليلي صورت گرفته، مدخلي است بر پژوهش هاي گسترده‌تر و ژرف‌تر در انديشه‌هاي سياسي اين دو نظريه پرداز برجسته در دنياي مدرن، با تاكيد بر تحول مفهوم و مبناي حكومت قانون در عصر جديد.

In the new age, there are two views on the rule of law, which is one of the most fundamental principles of modern governance; Hobbesian approach to the rule of law and the Russian approach, in which both approaches share the idea of ​​a social contract. Hobbes considered the ruler of the pyramid of society, the ruler, to be the basis of law, and intended unlimited power for the governing body, which was given to him by the first agreement between the people and the ruler. There is no power. In another plan of the rule of law, which derives from Rousseau's philosophical point of view, the public will is the source of law and in a higher position than the ruler. This idea became the basis for extensive changes in the relationship between government and citizens in the new era, which was reflected in the French Revolution. During the 19th and 20th centuries, with all the changes that took place in legal discourse, the importance of this Russian view of the rule of law as the basis for real democracy rather than formal democracy increased. Therefore, in this article, we have tried to compare these two approaches to the rule of law and show the innovative aspects of Rousseau's social contract. This descriptive-analytical research is an introduction to the broader and deeper research in the political thought of these two prominent theorists in the modern world, with an emphasis on the evolution of the concept and basis of the rule of law in the new era.