اثر سرعت نسبي اوليه انحلال نمك موجود در مخزن بر تغييرات شوري بستر محيط پذيرنده انحلال‌پذير (مطالعه موردي: سد گتوند عليا)

The effect of the initial relative rate of salt dissolution in the tank on the salinity changes of the dissolved receiving environment (Case study: Gotvand Olya Dam)

يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي ايجاد شده پيرامون سدهاي مخزني با سازندهاي تبخيري، وجود گنبدها و رگه‌هاي نمكي در اطراف محل است كه پس از آبگيري سد به زير آب رفته و منجر به شوري بيش از حد آب درون مخزن و پايين‌دست اين سدها شده است. هدف كلي در تحقيق حاضر دستيابي به يك برآورد از مقدار انحلال سنگ نمك (موجود در محدوده مخزن سد گتوند) در آب است. از اين رو، ابتدا سرعت نسبي انحلال سنگ نمك و سپس تاثير ميزان نمك آزاد شده بر تغييرات شوري ارتفاع­ هاي مختلف آب مخزن در دوره 27 روز به صورت آزمايشگاهي مورد بررسي قرار گرفت. در اين تحقيق، از يك مدل فيزيكي شامل يك مخزن از جنس پلي ­اتيلن 3 لايه عمودي و پنل الكترونيكي برنامه­ ريزي شده با استفاده از يك دستگاه پي­ال­سي در دانشكده مهندسي علوم آب دانشگاه شهيد چمران اهواز استفاده شد. نتايج آناليز نمونه ­هاي سنگ نمك حل شده بر حسب ميلي­گرم در روز نشان داد كه تغييرات پروفيل شوري ابتدا افزايشي و به مرور زمان به مقداري تقريباً ثابت رسيد. به گونه ­اي كه به طور متوسط روزانه 25 گرم از سطح سنگ نمك در آب مخزن حل شد كه اين امر بيانگر انحلال سالانه 5 سانتي­متر از سازند نمكي مخزن سد گتوند عليا بود. از سويي ديگر، تغييرات شوري بستر محيط پذيرنده انحلال­ پذير مخزن آزمايشگاهي حاكي از تفاوت 40 برابري ميزان شوري اعماق پايين مخزن در مقايسه با لايه­ هاي بالايي و يك محيط فوق اشباع شور در محيط پذيرنده بود.

The presence of salt domes and streaks around reservoir dams with evaporation formations is one of the most important challenges created around them, which went under water after dewatering the dam and led to excessive salinity of water in the reservoir and downstream of these dams. The general goal of the current research is to obtain an estimate of dissolution amount of rock salt (available in the Gotvand olya dam reservoir) in water. Firstly, the relative speed of rock salt dissolution and then the effect of released salt amount on the salinity changes of different heights of the reservoir water were investigated in a laboratory manner at a period of 27 days. In this study, a physical model including a polyethylene tank with 3 vertical layers and an electronic panel programmed using a PLC device was used in the Faculty of Water Science Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz. The results of the analysis of dissolved rock salt samples (mg/day) showed that the salinity profile changes initially increased and reached an almost constant value over time. In such a way that on average 25 gr of rock salt was dissolved in the water of the reservoir daily, which indicated the annual dissolution of 5 cm of the salt formation of the Gotvand dam reservoir. On the other hand, the changes in the salinity of the soluble receiving environment bed of the static environment in the laboratory tank indicated a 40-fold difference in the bottom depths salinity of the tank compared to the upper layers and it was a saline supersaturated environment in the receiving environment.