جامعه پردازي مبتني بر قسط و عدل؛ برداشتي از الميزان

Society building based on Qist and Adl; An impression of Al-Mizan

عدالت اجتماعي، مبناي اساسي جامعه پردازي در انديشه ديني است. اما نرم‌افزار ساخت جامعه در پرتوي عدالت اجتماعي چيست؟ شناخت اين نرم‌افزار، بدون دستيابي به مفهوم شناسي دقيق قرآني از عدالت اجتماعي، ميسر نيست. به همين دليل است كه پژوهش‌هاي اسلامي در عرصه عدالت اجتماعي، اغلب به تحميل معناي ارتكازي يا ناقص پژوهندگان از عدل و قسط بر نظريه ورزي‌ها دچار شده است و اصل و فرع، مشتبه گشته است. در پژوهش حاضر، ابتدا بر اساس روش تحقيق موضوعي، به مفهوم شناسي عدل و قسط و نسبت بين اين دو مي‌پردازيم. سپس در پرتوي اين مفهوم شناسي، با رجوع به تفسير الميزان، تلاش شده است تا نرم‌افزار جامعه پردازي مبتني بر قسط و عدل تدوين گردد. بر اين اساس، جامعه پردازي، از مسير قوام دين محقق مي‌شود كه خود، در پرتو سه مؤلفه كليدي قدرت، ثروت و پيوندهاي اجتماعي عمل مي‌كند. پيوندهاي اجتماعي، بنيادين‌ترين لايه جامعه پردازي است كه روابط اقتصادي در خدمت تقويت اين پيوندها و انسجام اجتماعي تعريف مي‌شوند. نظام سياسي و نهاد قدرت نيز به‌عنوان تنظيم‌گر روابط اجتماعي-اقتصادي، خود نيازمند تقويمي دروني مبتني بر طاعت است. همچنين مؤلفه معنويت به‌عنوان مؤلفه چهارم، به‌مثابه روحي بر كالبد جامعه پردازي، عدالت اجتماعي را در خدمت توحيد قرار مي‌دهد. مبناي اين نرم‌افزار جامعه پردازي عبارت است از: طبيعت و فطرت انساني، غايت كمالي انساني، اقتضائات حيات اجتماعي.

Social justice is the basic basis of creation of society in religious thought. But what is society building software in the light of social justice? Understanding this software is not possible without achieving a precise Qur'anic concept of social justice. This is why Islamic researches in the field of social justice has been often imposed by the preliminary or incomplete meaning of scholars of Adl and Qist in theory buildings, and the principle and sub-principle have become obscure. In this article, first, based on the thematic research method, we deal with the conceptology of Adl and Qist, and the relationship between the two. Then, in the light of this conceptology, with reference to Al-Mizan interpretation, an attempt has been made to develop a society building software based on Qist and Adl. Accordingly, society building is achieved through the consolidation of religion, which itself operates in the light of the three key components of power, wealth, and social ties. Social ties are the most fundamental layer of society building that economic relations are defined in the service of strengthening these ties and social cohesion. The political system and the institution of power, as the regulator of socio-economic relations, themselves need an internal consolidation based on obedience. Also, the component of spirituality as the fourth component, as a spirit on the body of society building, puts social justice in the service of monotheism.