رويكرد انتقادي به كاربست طبقه بندي اخلاق هنجاري در تبيين نظريه اخلاقيِ قرآن كريم

A critical approach to the application of normative ethics classification in explaining the moral theory of the Holy Quran

اگرچه رويكرد انتقادي به رهاوردهاي علوم¬انسانيِ مدرن چندين دهه است كه در جهان اسلام و به شكل خاص در ايران بسيار رايج شده است، اما به دليل تمركز بيش از حد بر «چيستي» و «چراييِ» توليد مدل روش¬شناختي، به جاي پرداختن به نمونه و توليد علم، تاكنون نتوانسته است از مقبوليت قابل توجهي برخوردار شود. نظريات اخلاق هنجاري در غرب براساس تقريري كه از معيار صواب و خطا در احكام و گزاره¬هاي اخلاقي دارند در سه شاخه¬ي غايت¬انگارانه (نتيجه¬گرا)، وظيفه¬گروانه و فضيلت¬محورانه دسته بندي شده اند. از رهگذر بررسي روشمند آيات، اين نتيجه به دست مي آيد كه نه تنها قرآن كريم طرح اخلاقي خود را به يكي از اين سه دسته¬ي ¬غايت¬(نتيجه)، وظيفه و فضيلت¬ محدود نمي¬كند؛ بلكه درضمن اهميت به فاعلِ اخلاقي و تأكيد بر رعايت قواعد و حدود اخلاقي، بر كنش¬ها و رفتارهاي اخلاقي نيز كه نقشي بي بديل در سعادت انسان دارند، توجه مي دهد و آن¬ها را مستقل و منفكّ از يكديگر مورد نظر قرار نمي دهد. طرح «ايمان» به عنوان مقوّم ارزش هاي اخلاقي و وجود فضايلي- هم چون تقوا- كه تنها در اخلاق ديني قابل دفاع و توجيه هستند نشان مي دهد كه كاربست طبقه¬بندي (نتيجه/ وظيفه¬/ فضيلت) در تبيين و نظريه¬پردازي علم اخلاق اسلامي، آنچنان هم كه به نظر مي رسد، كارآيي ندارد.

Although a critical approach to the achievements of modern humanities has been very common in the Islamic world, and in particular in Iran, for decades, it So far, dealing with the sample and producing science has not been able to enjoy significant acceptance. Normative moral theories in the West are divided into three categories: teleological, consequentialist, task-oriented, and virtue-based, based on their interpretation of the criterion of right and wrong in moral judgments and propositions. Through a methodical study of the verses, it is concluded that not only does the Holy Qur'an not limit its moral design to one of these three categories: end (result), duty and virtue; At the same time, it pays attention to the moral agent and emphasizes the observance of moral rules and limits, as well as to moral actions and behaviors that have an irreplaceable role in human well-being, and does not consider them as independent and separate from each other. . The design of "faith" as a set of moral values ​​and the existence of virtues - such as piety - that can only be defended and justified in religious ethics shows that the use of classification (result / task / virtue) in explanation and theorizing Islamic ethics is not as effective as it seems.