جايگاه ضرر غيرمستقيم در حقوق ايران و انگليس

تحقق مسئوليت مدني، نيازمند احراز سه ركنِ ضرر، فعل زيانبار و رابطۀ سببيت است. گفته شده كه از ميان سه ركن يادشده، نقش «ضرر» از ساير اركان پررنگ‌تر است. به طور كلي، حقوق ضرري را قابل جبران مي‌داند كه داراي شرايط و ضوابط خاصي باشد. همچنان كه در حقوق ايران «مستقيم بودن ضرر»، و در حقوق انگليس «دور نبودن زيان»، از جمله شرايط ضرر قابل جبران معرفي شده است. در سيستم حقوقي ايران، اگر ضرري به طور غير مستقيم و باواسطه به شخص يا مال وارد گردد، اين ضرر قابل جبران نيست و دليل اين امر آن است كه در انتساب ضرر غير مستقيم به فاعل زيان ترديد وجود دارد. رويكرد حقوق ايران و انگليس نسبت به ضررهاي باواسطه يكسان نيست. مفهوم ضرر غير مستقيم در حقوق ايران، وابسته به ركن سببيت است. در حالي كه در حقوق انگلستان، مفهوم ضرر غير مستقيم ارتباط تنگاتنگي با قاعده قابليت پيش‌بيني ضرر دارد. در حقوق ايران، اصل بر غير قابل جبران بودن ضرر غير مستقيم است، ليكن در حقوق انگليس، ضرر غير مستقيم در غالب موارد قابل جبران است. نوشته حاضر ضمن تبيين جايگاه ضرر غير مستقيم، امكان جبران استثنايي ضرر غير مستقيم را در حقوق ايران مطرح نموده است.