بررسي تطبيقي ديدگاه مكتب علامه طباطبائي و نومعتزليان دربارۀ شيوه‌هاي زبان ديني رفع تعارض علم و دين

در جهان اسلام، مكتب علامه طباطبائي و نومعتزليان دو جريان برجسته‌اي هستند كه براي حل تعارض ادعايي علم و دين شيوه‌هايي را ارائه كرده‌اند. يكي از برجسته‌ترين شيوه‌هاي آنان، شيوه‌هاي رفع تعارض ناظر به زبان دين است. نومعتزليان مدعي هستند، شيوه‌هايشان در اين زمينه كارآمد است، ولي شيوه‌هاي مكتب علامه طباطبائي براي رفع تعارض كارايي ندارد. طرفداران مكتب علامه نيز شيوه‌هاي نومعتزليان را ناسازگار با دين تلقي مي‌كنند. براي ارزيابي دعاوي مزبور، ضروري است شيوه‌هاي رفع تعارض ناظر به زبان دين، با نظر به آثار هر دو جريان فكري به تفصيل بيان شده و مورد بررسي تطبيقي قرار گيرد. هر چند در ظاهر، برخي راهكارهاي هر دو گروه، مانند زبان ادبي يا زبان قوم تلقي كردن تعبير متن ديني داراي تعارض با نظريات علمي، مشترك است، اما به‌جهت اينكه در مكتب علامه، استفاده از اين شيوه‌ها مشروط به وجود قرينة نقلي يا عقلي قطعي است، ولي برخي نومعتزليان اين شيوه را به اكثر يا تمامي متون ديني تعميم مي‌دهند. در واقع شيوه‌هاي زبان ديني اين دو گروه متفاوت است.