شايست ها و ناشايست هاي پادشاهان و حاكمان در شعر حافظ شيرازي

ديوان حافظ شيرازي، علي رغم خميرمايه اي غالباً عارفانه، واجد وجوه ديگري از مضامين، از جمله سياسي و حكومتي است. ارتباط و تعامل حافظ با دربار شاهان و حاكمان زمانه و دغدغۀ ايجاد حكومتي مطلوب، موجب شده تا وي با شيوه اي خاص در برخي از مدايح، نيز نقش پردازي هاي برخي از اشعارش به هنجارها و آداب اخلاقي و سياسي آنان توجه نشان دهد. چگونگي منظر حافظ به ارزش ها و ضدارزش هاي پادشاهان و فرمانروايان، نيز مصاديق، نحوۀ استعمال و هدف از به كارگيري اين دسته از مفاهيم در اشعارش موضوع شايستۀ درنگي است كه چندان به آن توجهي نشده است. از اين رو اين جستار با روشي توصيفي تحليلي، در پي پاسخ گويي به اين سوالات است كه شايست ها و ناشايست هاي فرمانروايان در شعر حافظ چه بوده اند و به چه منظوري در شعر وي انعكاس يافته اند؟ يافتهها نشان مي دهند كه حافظ متأثر از الگوهاي كلي«سياست نامه نويسي» ايراني، پاره اي از شايست هاي اخلاقي و سياسي پادشاهان، از قبيل: عدالت، فره مندي، تدبير امور ملك، سخاوت، برپايي امنيّت، و برخي از ناشايست هاي آنان، نظير: ظلم، خونريزي، تعصب و غرور را به طرزي زيركانه و هنرمندانه، در اشعارش به منظور پندآموزي و عبرت انگيزي، همچنين تلطيف روحيۀ حاكمان زمانه و كاستن از استبداد و خشونت آنان، وارد نموده است.