بررسي بعد ادراكي عقل عملي در حكمت متعاليه

عقل كه يكي از منابع معرفت است به نظري و عملي تقسيم مي شود در وجود عقل نظري و نقشش در ادراك كليات اختلافي نيست، اما در اينكه عقل عملي وجودي مستقل از عقل نظري دارد و مدرك است اختلاف است؛ برخي فلاسفه منكر وجود عقل عملي مستقل از عقل نظري و برخي قائل به آن هستند. با توجه به ظاهر عبارات ملاصدرا ابتدا به نظر مي رسد كه وي به دو ملاك (انفكاك و افعال وجودي متناقض) وجود عقل عملي را مستقل از عقل نظري مي داند و به دليل اسناد مفاهيمي مانند (استنباط، فكر، تروي، حدس و الهام، اعتقاد و حكم) كه ملازم ادراك هستند، ادراك جزئي را به آن نسبت مي دهد. اما در اين نوشتار به روش توصيفي تحليلي بعد از خدشه صغروي (نه كبروي) در دو ملاك مذكور و با توجه به اين كه همه انواع ادراكات جزئي قواي مناسب به خود (مانند حاسه، متخيله و متوهمه) را دارند به اين نتيجه منتهي شديم كه نه عقل عملي وجودي مستقل از عقل نظري دارد و نه ادراكي جزئي به آن قابل استناد است و از اين روي ملاصدرا را بايد قائل به همين ديدگاه بدانيم.