تغييرات تنفس ميكروبي و پتانسيل نيتريفيكاسيون خاك در توده‌هاي جنگلي با ساختار متفاوت در استان كردستان

مقدمه و هدف: تنفس ميكربي و زي‌توده ميكروبي كربن خاك دو شاخص مهم زيستي براي ارزيابي كيفيت رويشگاه هستند كه مي‌توان به كمك آن‌ها سلامت اكوسيستم را تعيين كرد. هدف از اين پژوهش بررسي تغيير فعاليت‌هاي ميكروبي خاك در توده‌هاي جنگلي با ساختار متفاوت در استان كردستان است. مواد و روش‌ها: چهار قطعه‌نمونه يك هكتاري مربعي‌شكل با ابعاد 100×100 متر در شهرستان‌هاي بانه (دو قطعه‌نمونه)، مريوان و سروآباد انتخاب شدند و پارامترهاي كمي و ساختاري جنگل در اين توده‌ها برداشت شد. براي بررسي تغييرات فعاليت‌هاي ميكروبي خاك در هر قطعه‌نمونه، در مردادماه سال 1398، 7 نمونه خاك از عمق 100 سانتي‌متري برداشت شد (درمجموع، 28 نمونه). در اين پژوهش فعاليت‌هاي ميكروبي شامل تنفس پايه، تنفس برانگيخته، پتانسيل نيتريفيكاسيون و زي‌توده ميكروبي كربن در چهار قطعه‌نمونه مورد پژوهش مقايسه شدند. از آزمون تجزيه واريانس يك‌طرفه و دانكن براي بررسي معني دار بودن اختلاف مشخصه‌هاي ميكروبي خاك بين چهار منطقه مورد مطالعه استفاده شد. يافته‌ها:  نتايج نشان داد كه بين پارامترهاي تنفس پايه، تنفس برانگيخته و زي‌توده ميكروبي كربن خاك بين چهار توده مورد مطالعه اختلاف معني‌دار وجود داشت، اما از نظر پتانسيل نيتريفيكاسيون اختلاف معني‌داري مشاهده نشد. همچنين، براي پارامترهاي تنفس پايه، تنفس برانگيخته، پتانسيل نيتريفيكاسيون و زي‌توده ميكروبي كربن به ترتيب رويشگله‌هاي بلوه با 2/45 (ميلي گرم دي اكسيد كربن در هر گرم وزن خشك خاك)، رويشگاه بلوه با 48/21(ميلي گرم دي اكسيد كربن در ۱۰۰ گرم وزن خشك خاك)،  رويشگاه دوله ناو با 280/9 (ميكروگرم نيتروژن در هر گرم وزن خشك خاك) و رويشگاه ساركي با 5/35 (ميلي گرم كربن  در ۱۰۰ گرم خاك) داراي بيشترين ميانگين بودند. بنابراين از نظر پارامتر پتانسيل نيتريفيكاسيون رويشگاه دوله ناو (با ساختار شاخه‌زاد همسال كم‌قطر)  داراي برتري بود و بيشترين مقادير تنفس پايه و برانگيخته در رويشگاه بلوه (با ساختار شاخه‌زاد ناهمسال نامنظم دواشكوبه) مشاهده شد.  نتيجه‌گيري: نتايج كلي نشان داد كه ساختار جنگل بر مشخصه‌هاي ميكروبي خاك (تنفس پايه، تنفس برانگيخته و زي‌توده ميكروبي كربن) تأثير دارد. براي مديريت پايدار جنگل پيشنهاد مي‌شود كه در پايش‌هاي دوره‌اي جنگل اقدام به بررسي فعاليت‌هاي ميكروبي خاك شود و با توجه به تاثير مثبت زي‌توده ميكروبي كربن بر جنگل، در رويشگاه‌هاي ساركي و بلوه (كه داراي كمترين ميانگين دو پارامتر مذكور هستند) اقدام به احياء و توسعه جنگل با گونه‌هاي بومي شود.