مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تغيير تنوع گونه اي و بانك بذر خاك تحت تأثير قرق و چراي دام در جنگل هاي مخروبه زاگرس مياني

چكيده فارسي :

مقدمه و هدف: چراي بي رويه، رعايت نكردن تعادل دام و مرتع و ورود زودهنگام دام به جنگل ها و مراتع از عوامل اصلي تخريب جنگل ها و مراتع هستند كه موجب تغييرات در تركيب، ساختار و تنوع گونه اي مي شوند. در اين مطالعه تغييرات در تركيب، ساختار و تنوع گونه اي تحت تأثير قرق و شدت هاي مختلف چراي دام يك سال پس از چراي دام در جنگل هاي مخروبه سرخلج كنگاور و در سه منطقه قرق، منطقه تحت چراي متوسط و شديد بررسي شد. مواد و روش ها: نمونه برداري از پوشش گياهي (علفي و درختچه ايي و درختي) در مسير ترانسكت هاي 100 متري با 90 پلات دو مترمربعي به روش براونبلانكه با ثبت درصد تاج پوشش گونه هاي گياهي انجام شد. با توجه به ييلاقي بودن منطقه، نمونه گيري بانك بذر در آذرماه 1398 و پيش از آغاز رويش بذرهاي موجود در خاك انجام گرفت. پس از بازديد از مراتع مشجر سرخلج، سه منطقه با قابليت تفكيكي كه تمام خصوصيات و شرايط بوم شناختي مثل توپوگرافي (شيب، جهت، ارتفاع)، نوع خاك و مقدار بارندگي شبيه به هم بوده و تنها در فاكتور شدت چرا با هم اختلاف داشتند، مشخص گرديد. فاصله مناطق مورد مطالعه از يكديگر 500 متر بود. اين مناطق سپس تحت شرايط چراي دام متوسط و شديد قرار گرفتند و قسمتي هم بدون چرا به عنوان شاهد در نظر گرفته شد، نمونه برداري از بانك بذر خاك در هر پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتي متري در مناطق مورد مطالعه انجام گرفت. تركيب و مقدار بانك بذر نيز به روش جوانه زني در گلخانه تعيين گرديد. يافته ها: نتايج نشان داد چراي متوسط و شديد دام باعث تغيير نوع گونه اي در منطقه گرديده به طوري كه با افزايش شدت چرا، گونه هاي كريپتوفيت و تروفيت كاهش داشته و گونه هاي همي كريپتوفيت، فانروفيت و كامفيت در منطقه افزايش يافت. همچنين شاخص هاي تنوع پوشش گياهي و بانك بذر در منطقه چراي شديد نسبت به منطقه قرق به شدت كمتر بود در حالي كه شاخص هاي تنوع زيستي در منطقه چراي متوسط نسبت به چراي شديد از مقادير بالاتري برخوردار بودند. نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق نشان داد كه عمليات قرق يك ساله مي تواند باعث افزايش تنوع پوشش گياهي گردد و در صورت عدم امكان قرق به دليل نياز مبرم دامداران و مرتعداران روستايي و عشايري به علوفه مراتع و غير ممكن بودن قرق مرتع در عرصه هاي خيلي وسيع، چراي سبك مي تواند از اولويت بيشتري برخوردار باشد.