ارتباط گستره‌هاي آتش‌سوزي با ويژگي‌هاي فيزيوگرافي در ناحيه رويشي زاگرس مركزي، استان كرمانشاه

مقدمه و هدف: آتش‌‍‌سوزي جنگل‌ها و مراتع به عنوان يكي از چالش‌هاي اصلي مديريت منابع طبيعي محسوب مي‌شود به طوري كه هر ساله خسارات زيادي را به اين اكوسيستم‌هاي طبيعي وارد مي‌كند. اگرچه منشاء اكثر آتش‌سوزي‌هاي عرصه‌هاي طبيعي در ناحيه رويشي زاگرس عامل انساني است ولي، عوامل محيطي نقش كليدي در گسترش آنها و مساحت سوختگي بازي مي‌كند. بنابراين هدف از اين مطالعه بررسي و تعيين ارتباط بين اشكال مختلف فيزيوگرافي شامل شيب، جهت، ارتفاع از سطح دريا با گستره‌هاي آتش‌سوزي در بازه زماني 2001 تا 2018 با استفاده از داده‌هاي سنجنده MODIS بود.مواد و روش‌ها: داده هاي مربوط به گستره هاي آتش سوزي از سال 2001 تا 2018 با اندازه تفكيك مكاني 500 متر دريافت گرديد كه دربردارنده اطلاعات زماني و مكاني آتش سوزي‌ها بودند. سپس نقشه‌هاي شيب (پنج طبقه)، ارتفاع از سطح دريا (شش طبقه) و جهت شيب (پنج طبقه) با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي 90 متري براي كل منطقه مورد مطالعه تهيه گرديد. از آزمون كولموگروف سميرنوف براي بررسي نرمال بودن توزيع داده‌ها در هر يك از طبقات فيزيوگرافي استفاده شد. با توجه به نرمال نبودن توزيع داده‌ها، براي بررسي معني‌دار بودن وجود اختلاف آماري بين ميانه مساحت گستره‌هاي آتش‌سوزي در طبقات مختلف اشكال فيزيوگرافي از آزمون‌هاي ناپارامتريك شامل آزمون كروسكال واليس و آزمون منويتني‌يو استفاده شد. همچنين به منظور حذف تاثير اندازه مساحت طبقه فيزيوگرافي بر مساحت گستره آتش‌سوزي، شاخص آتش‌سوزي ويژه در هر طبقه فيزيوگرافي و به تفكيك نوع پوشش گياهي محاسبه شد. بدين منظور با استفاده از همپوشاني لايه‌هاي مربوطه، نسبت مساحت آتش‌سوزي در هر طبقه از عوامل فيزيوگرافي به مساحت آن طبقه و به تفكيك نوع پوشش گياهي(جنگلي يا مرتعي) محاسبه شد.  يافته‌ها: نتايج بدست آمده نشان داد كه هرچه مساحت طبقه فيزيوگرافي بيشتر باشد، ميانه گستره‌هاي آتش‌سوزي نيز در آنها بيشتر است. ولي نتايج مربوط به شاخص آتش‌سوزي ويژه (نسبت مساحت آتش‌سوزي به مساحت طبقه) نشان داد كه جهت شرقي و طبقه ارتفاعي 1000-500 متر در هر دو نوع پوشش گياهي جنگلي و مرتعي داراي بيشترين مقدار آتش‌سوزي ويژه بودند. علاوه بر آن، بر اساس عامل شيب، طبقه بيش از 80 درصد در جنگل و طبقه 30-15 درصد در مرتع بيشترين مقدار آتش‌سوزي ويژه را داشتند. از آنجا كه شاخص آتش‌سوزي ويژه، بستگي به مساحت طبقات فيزيوگرافي ندارد، مي‌تواند پتانسيل طبيعي هر طبقه از عوامل فيزيوگرافي در گسترش آتش‌سوزي را نشان دهد. نتيجه‌گيري: نتيجه‌گيري شد كه در نظر گرفتن آتش‌سوزي ويژه در مقايسه با مساحت آتش سوزي، شاخص مناسب‌تري براي بررسي اثر عوامل فيزيوگرافي بر گسترش آتش‌سوزي‌ها است.