تأثير سطوح مختلف خشكيدگي بر خصوصيات مورفولوژيكي برگ و بذر بلوط ايراني Quercus brantii Lindl. در جنگلهاي زاگرس- استان كرمانشاه

مقدمه و هدف: يكي از معضلات زيست محيطي جنگل هاي زاگرس طي چند سال اخير بروز پديده زوال درختان بلوط است كه به شكل خشكيدگي در آن‌ها نمود يافته است. اين موضوع در جنگل هاي زاگرس يك پديده چندبعدي، پيچيده و ملي است. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش تأثير شدت خشكيدگي تاجي درختان بلوط ايراني بر خصوصيات برگ و بذر در منطقه جنگلي دچار خشكيدگي ويله در استان كرمانشاه طي سال‌هاي 1400-1398 پايش شد. نمونه گيري از برگ درختان طي سه سال متوالي در فصول بهار و تابستان، از پنج درخت ثابت در هر طبقه زوال، 20 برگ (هر جهت تاج 5 برگ) به طور تصادفي انجام و نمونه ها براي اندازه گيري سطح برگ، وزن تر و خشك برگ، درصد رطوبت به آزمايشگاه منتقل شدند. همچنين از همين پايه ها و از هر جهت تاج، 25 بذر جدا و ابعاد بذر، جام بذر و وزن 100 دانه تعيين شدند. تيمارهاي تحقيق شامل زوال درختان در چهار سطح (سالم، سر خشكيدگي تاج، خشكيدگي تاج كمتر از 50 درصد، خشكيدگي تاج  بيشتر از 50 درصد) بودند. تجزيه مركب اطلاعات كمي در قالب طرح كاملاً تصادفي و مقايسه ميانگين داده ها با روش دانكن در سطح 5 درصد، براي چهار سطح خشكيدگي و سه سال مطالعه انجام شد. يافته ها: بين سطوح مختلف خشكيدگي براي وزن خشك ، وزن تر و درصد رطوبت برگ و كليه خصوصيات مربوط به بذر اختلاف معني دار وجود دارد. اما براي متوسط مساحت برگ تفاوت معني داري در بين سطوح مختلف خشكيدگي درختان بلوط وجود ندارد. اثر متقابل سطوح متفاوت خشكيدگي در طي سال‌هاي مطالعه نشان داد كه اختلاف معني داري براي صفات طول، قطر ميانه، ضخامت جام و وزن صد دانه بذر وجود دارد. همچنين در صفت قطر دهانه جام بذر اختلاف معني‌دار مشاهده مي شود و در نهايت اثر متقابل سال در سطوح خشكيدگي براي صفات  ارتفاع جام، قطر جام و درصد قوه ناميه معني‌دار نيست. بيشترين ميزان وزن خشك برگ مربوط به سطح بيشتر از 50% خشكيدگي و كمترين آن به درختان سالم اختصاص دارد كه با ديگر سطوح خشكيدگي اختلاف معني داري نشان مي دهد. بيشترين ميزان وزن تر برگ نيز به سطح كمتر از 50%  خشكيدگي و كمترين آن به درختان سالم اختصاص دارد و با ديگر سطوح اختلاف معني داري دارد. بيشترين درصد رطوبت برگ  مربوط به درختان سالم و كمترين مقدار آن  به درختان با بيش از 50 درصد خشكيدگي اختصاص دارد كه با درختان سر خشكيده اختلاف معني‌دار نشان نمي دهد. بيشترين ميزان وزن خشك برگ مربوط به سطح بيشتر از 50% خشكيدگي و كمترين ميزان آن به درختان سالم اختصاص دارد كه با ديگر سطوح خشكيدگي اختلاف معني داري در سطح 5% نشان مي دهد.نتيجه گيري: به نظر مي‌رسد خصوصيات زايشي و رويشي بلوط كاملاً متأثر از طبقات مختلف خشكيدگي درختان است و همچنين شرايط متفاوت اقليمي طي سال‌هاي مختلف نيز تأثير معني‌داري بر اين خصوصيات داشته است. نتايج اين بررسي نشان داد كه وضعيت سلامت درخت تأثير زيادي بر روي وزن برگ دارد به اين شرح كه درختان خشكيده بلوط برگ‌هاي بزرگ‌تر و سنگين‌تري نسبت به درختان سالم دارند. با افزايش ميزان خشكيدگي كميت و كيفيت بذر به شدت كاهش يافته است اما براي خصوصيات برگ تغييرات به نحوي است كه درختان سعي در حفظ توان زيستي خود دارند و تا حدودي سطح فتوسنتزي خود را نگهداري مي كنند. در اين منطقه كاهش بارندگي و وجود آثار خشكيدگي از سال‌هاي قبل تهديد جدي براي شادابي و سلامت جنگل مورد مطالعه است.