برآورد ردپاي آب و آب مجازي براي تعيين الگوي كشت بهينه؛ مطالعه موردي: شهرستان‌هاي قائنات و زيركوه

براي اجتناب از پيامد هاي منفي بيلان منفي آب در شهرستان‌هاي قائنات و زيركوه، محدوديت كشت محصولات زراعي با نياز آبي بالا ضروري است. در اين پژوهش با استفاده از برنامه ريزي غيرخطي چندهدفه (MOP)، الگوي كاشت بهينه با هدف حداكثرسازي سودخالص و حداقل سازي آب مجازي، ردپاهاي آب سبز، آبي، خاكستري و سفيد محصولات زراعي منطقه قائنات و زيركوه پيشنهاد شده است. در تمامي محصولات مورد مطالعه، ردپاي آب آبي بيش از ساير اجزاي ردپاي آب بود كه نشان‌دهنده اتكاي زراعت بر منابع آب هاي سطحي و زيرزميني است. در مدل MOP سطح زير كشت سيب‌زميني، خربزه و جو قائنات و سطح زير كشت خربزه، چغندرقند، سيب زميني، هندوانه، يونجه و زعفران زيركوه نسبت به الگوي جاري افزايش يافت. كاهش سطح زير كشت 50 درصدي پنبه، يونجه، هندوانه قائنات و پنبه، گندم و جو زيركوه در الگوي MOP از ديگر موارد مهم نتايج بود. با تعيين الگوي كشت بهينه مي توان اثرات محيطي كشاورزي بر منابع آب را كاهش داد، به‌طوري‌كه اجراي اين الگو در منطقه كاهش 26 درصدي آب مجازي، چهار درصدي ردپاي آب آبي، 18 درصدي ردپاي آب خاكستري به‌ميزان 368779 تن در هكتار نسبت به وضع موجود را نتيجه داد. با توجه به يافته‌هاي اين مطالعه توجه به اهداف محيطي مؤثر بر منابع آب در بهينه‌سازي الگوي كشت ضروري است. با استفاده از مدل پيشنهادي مي توان علاوه‌بر انتخاب الگوي مناسب و استفاده بهينه از منابع آب و زمين، در حدود 13 ميليون‏مترمكعب آب را نسبت به الگوي جاري در منطقه ذخيره كرد.