نقد و بررسي مستندات شهرستاني در «الملل و النحل» در توصيف و رد موضع اماميه نسبت به صحابه

برخي از مسلمانان به ‌ويژگي صحابي‌بودن نگاه معياري داشته و آن را موجب فضيلت‌مندي مي‌دانند و برخي ديگر با نفي اين نگاه، فضيلت‌مندي را تابع معيارهايي نظير ايمان و عمل صالح مي‌دانند. شهرستاني در كتاب «الملل و النحل» با استناد به برخي آيات قرآن و روايت معروف به عشرۀ مبشره، به نگاه معياري نزديك شده، صحابي‌بودن را عاملي براي فضيلت‌مندي مي‌داند. بدين‌ترتيب، موضع اماميه را كه ميان صحابه از نظر فضيلت‌مندي تفاوت مي‌گذارند، تخطئه مي‌كند. در تحقيق حاضر در پي درستي‌آزمايي مدعيات شهرستاني و معرفي او از موضع اماميه، با روش توصيف و تحليل واژگاني آيات، اين به ‌دست آمد كه از مستندات قرآني او نمي‌توان مفهوم معياري از صحابي‌بودن و براين‌اساس تمجيد بي‌قيد و شرط همۀ صحابه در همۀ زمان‌ها را برداشت كرد؛ بلكه فضيلت‌مندي صحابه نيز تحت حاكميت معيار قرآني ايمان و عمل صالح قرار دارد. بررسي سندي و محتوايي روايت مذكور نيز احتمال جعلي بودن آن را در راستاي خلافت سياسي به ‌شدت تقويت كرد. همچنين به اجماع اماميه تنها هر فرد محارب با امام، تكفير مي‌گردد.