تبيين پيامدهاي كالبدي – فضايي تغييرات كاربري اراضي كشاورزي در روستاهاي بخش خمام شهرستان رشت

Explanation of Physical-Spatial Consequences of Agricultural Land Use Changes in the Villages of Khammam District of Rasht Township

روستا اولين شكل از حيات جمعي انسان در عرصه طبيعي است كه از ويژگي­ هاي اقتصادي، اجتماعي_فرهنگي، كالبدي خاصي برخوردار است. در برخي از سكونتگاه ­هاي روستايي با تغيير در فعاليت­ هاي اجتماعي_اقتصادي ناشي از گسترش فضاي كالبدي، افزايش جمعيت و كاركردها دچار تحول شده و شرايط كالبدي ويژه­اي را تجربه كرده و به تدريج به سوي كاركردهاي شهري تمايل پيدا مي­كنند و فعاليت ­هاي آن­ها نيز از كشاورزي به صنعت و خدمات تغيير مي­ يابد. اين مطالعه با هدف سنجش تغييرات كاربري اراضي كشاورزي و پيامدهاي كالبدي_فضايي در بخش خمام صورت پذيرفته است. بدين‌منظور با به‌كارگيري روش تحقيق توصيفي_تحليلي از روش جمع­ آوري اطلاعات اسنادي و ميداني، فن مشاهده و از نرم‌افزار نظيرGIS استفاده شده است. بدين‌سان ابتدا تغييرات كاربري‌هاي اراضي كشاورزي از سال 1375 تا 1395 استخراج و سپس بر اساس تغييرات روي داده، در سه دسته اراضي كشاورزي، فضاي انسان ساخت و باير، مقايسه و تحليل شده است. يافته­ هاي اين پژوهش بيانگر آن است كه مساحت قابل توجهي از اراضي توليدي روستاهاي ناحيه مطالعاتي به سمت كاربري­ هاي ديگر تغيير يافته، به طوري كه مشاهدات ميداني و خروجي­ هاي پرسشنامه بيانگر آن است كه سطح وسيعي از اراضي زراعي به خصوص در روستاهاي هدف گردشگري تغيير كاربري داده و تبديل به خانه­ هاي دوم، شهرك هاي توريستي، مجتمع­ هاي اقامتي شده است. همچنين يافته ­هاي اين تحقيق بيانگر آن است كه بيشتر اثرات گردشگري برتغيير اراضي باغي و زراعي است.

The village is the first form of human collective life in a natural arena that has special economic, social-cultural, and physical characteristics. With changes in the activities and characteristics of rural settlements through the expansion of physical space, increase in population and changes in functions, some of them undergo profound transformation. Over time, they experience special physical conditions and gradually become inclined towards urban functions, and the activities also change from agriculture to industry and services. The present study was conducted with the aim of measuring agricultural land use changes and its physicalspatial consequences in Khammam district. The applied method is descriptive-analytical. Data and information have been collected by observation, documentary and field methods. GIS software is used for data analysis. Then, the changes in agricultural land use from 1996 to 2016 have been extracted, compared and analyzed in three classes of agriculture, man-made and barren space. The findings indicate that a significant area of productive land in the studied villages has been changed in favor of other uses. Field observations and questionnaire outputs also indicate that a large area of agricultural land, especially in the target villages of tourism, has been converted into second homes, tourist towns and residential complexes. Also, Most of the effects of tourism are on garden and agricultural lands.