عنوان مقاله :
در باب پروردنِ شُكر در اخلاقِ فضيلت‌گرايِ صوفيانه
عنوان به زبان ديگر :
On Cultivating Gratitude (Shukr) in Sufi Virtue Ethics
پديد آورندگان :
خليل، عطيف دانشگاه لتبريج - مطالعات ديني آلبرتا، كانادا , كاظمي فر، معين دانشگاه شيراز - بخش زبان و ادبيات فارسي،ايران
كليدواژه :
اخلاق , روان‌شناسي ِاخلاق , شكر , روان‌شناسي ِمعنوي , حالات و مقامات , تصوف , اخلاق فضيلت‌گرا
چكيده فارسي :
شكر يكي از محوري‌ترين فضيلت‌ها در اخلاق اسلامي است و به‌اين دليل مهم دانسته مي‌شود كه دو مفهوم تعيين‌كنندۀ «ايمان» و «بي ايماني» در اسلام اساساً حول محور شكر و كفر مي‌گردد. اين مقاله بر نحوۀ مواجهۀ سنت صوفيانه با مقولۀ اخلاقي شكر متمركز است و به‌ويژه به اهميتي كه پرورش اين فضيلت در حيات دروني سالكان دارد مي‌پردازد. اين هدف از طريق تحليلِ آثار برخي از نويسندگان برجستۀ تصوف از حكيم ترمذي (و. 905-910 م) و ابوطالب مكي (و. 96 م) گرفته تا ابن عربي (و. 1240 م) و احمد زروق (و. 1493 م) محقق شده‌است. در‌اثناي اين مقاله كوشش شده كه اصطلاح «شكر» از منظر معني‌شناسي در بافت زبان عربي و كاربرد اين اصطلاح در قرآن و ادبيات صوفيه بررسي‌شود و علاوه‌بر‌آن به راهبردهاي مختلفي كه گسترۀ وسيعي از استادان تصوف، دربارۀ چگونگي آميختن اين فضيلت با زندگي شخصي ارائه‌كرده‌اند، نگاه شده‌است و در‌آخر، باورهاي صوفيان در‌مورد پيامدها يا «تأثيرات كارمايي» شكر نعمت و كفر نعمت در رستگاري افراد بيان شده‌است.
چكيده لاتين :
Gratitude or shukr is one of the most central of Islamic virtues, the importance of which is underscored by the fact that the defining notions of “faith” and “disbelief” revolve around the pivots of shukr and kufr (= ingratitude). The article focuses on treatments of the virtue within the Sufi tradition, and even here, with a concentration specifically on the importance attached to its cultivation within the inner life of the spiritual aspirant. This is accomplished through an analysis of authors ranging from al-Ḥakīm al-Tirmidhī (d. 905–10) and Abū Ṭālib al-Makkī (d. 996) to Ibn al-ʿArabī (d. 1240) and Aḥmad Zarrūq (d. 1493). In the process the article examines the semantics of shukr in Arabic as defined in the lexicographical tradition, its use in the Qur’an, definitions of the virtue in Sufi literature, the various strategies devised by a wide range of authorities on how to go about integrating the virtue within one’s life, and finally, what are believed to be the consequences or “karmic effects” of both gratitude and ingratitude for blessings (shukr al-niʿma and kufr al-niʿma).
