مدل‌ سازي علت - پيامد حوادث شغلي در كارگاه‌هاي ساختماني: يك مطالعه گذشته‌ نگر در ايران

Cause-Consequence Modeling of Occupational Accidents in Construction Sites: A Retrospective Study in Iran

مقدمه: نزديك به نيمي از حوادث شغلي در ايران در كارگاه‌هاي ساختماني رخ مي‌دهد؛ بنابراين، مدل‌سازي حوادث شغلي در اين كارگاه‌ها يكي از راهكارهاي طراحي استراتژي‌هاي ايمني براي كاهش حوادث شغلي در حوزه ساخت‌وساز مي‌باشد. اين مطالعه با هدف مدل‌سازي علت-پيامد حوادث در كارگاه‌هاي ساختماني طراحي و انجام شده است. روش كار: اين مطالعه در سال 1399 در قالب يك تحليل گذشته‌نگر بر روي داده‌هاي حوادث 10ساله (1389-1398) در كارگاه‌هاي ساختماني در ايران انجام شده است. متغير اصلي شامل انواع حوادث شغلي در كارگاه‌هاي ساختماني بود. ابزار مطالعه شامل چك‌ليست حوادث و همچنين گزارش تفصيلي اين حوادث بود. داده‌هاي مورد نياز بر اساس مدل مفهومي طراحي شده براي مدل‌سازي علت-پيامد حوادث در اين كارگاه‌ها جمع‌آوري شد. مدل‌سازي علت-پيامد حوادث مورد مطالعه با استفاده از رويكرد مدل‌سازي معادلات ساختاري و با استفاده از نرم‌افزار IBM SPSS AMOS نسخه 22/0 انجام شده است. يافته ها: فراواني حوادث مورد تحليل در بازه زماني مورد مطالعه 3854 حادثه بود. ميانگين سالانه دو شاخص AFR و ASR به ترتيب 8/54±17/27 حادثه و 44/23±322/42 روز تخمين زده شد. نتايج مدل‌سازي علت-پيامد اين حوادث ساختماني نشان داد كه فاكتورهاي فردي و شغلي، آموزش ايمني و ارزيابي ريسك و همچنين متغيرهاي مربوط به اين فاكتورها با شاخص‌هاي حوادث داراي ارتباط معكوس و معني‌دار و فاكتورهاي شرايط محيطي و اعمال ناايمن و متغيرهاي متعلق به آنها با اين شاخص‌ها داراي ارتباط مثبت و معني‌دار مي‌باشند (0/05>P). نتيجه گيري: يافته‌هاي مطالعه بيانگر اين بود كه بيشترين ضريب تأثير بر شاخص‌هاي حوادث مربوط به فاكتورهاي آموزش ايمني، ارزيابي ريسك و اعمال ناايمن و متغيرهاي آنها مي‌باشد؛ بنابراين، نتايج اين مدل‌سازي مي‌تواند به طراحي استراتژي‌هاي ايمني در كارگاه‌هاي ساختماني كمك نمايد.

Introduction: Nearly half of occupational accidents in Iran occur in construction sites. Therefore, modeling of occupational accidents in these sites is one of the solutions to design safety strategies to reduce occupational accidents in the field of construction. This study was designed and conducted with the aim of modeling the cause-consequence of accidents in construction sites. Material and Methods: This study was conducted based on a retrospective analysis of 10-year accident data (2010-2019) in Iranian construction sites in 2020. The main variable included the types of occupational accidents in construction sites. The study tool included accidents checklist as well as a detailed report of the studiedaccidents. The required data were collected based on a conceptual model designed to model the cause-consequence of accidents in the construction sites. Cause-consequence modeling of the studied accidents has been done based on the structural equation modeling and using IBM SPSS AMOS v. 22.0. Results: The frequency of the studied accidents was 3854 accidents. The annual averages of AFR and ASR indices were 17.27 ± 8.54 and 322.42 ± 44.23 days, respectively. The results of cause-consequence modeling of these construction accidents showed that individual and occupational, safety training and risk assessment factors as well as variables related to these factors have a negative and significant relationship with the indicators of the construction accidents, and the factors of environmental conditions and unsafe acts and variables belonged to these factors have a positive and significant relationship with these indicators (p < 0.05). Conclusion: The findings of the study revealed that the highest impact factors on accident indicators were related to safety training, risk assessment and unsafe acts and their variables. Therefore, the results of this modeling can help to design safety strategies in construction sites.