بررسي جايگاه مصادر و افعال كهن، كمياب و متروك فارسي در فرهنگنامه قرآني

The study of infinitives position and ancient, rare and obsolete Persian verbs in Qur’anic encyclopedia

زبان فارسي دري از آغاز قرن چهارم تا قرن هفتم، گنجينه‌اي گسترده از واژه‌هاي اصيل و كهن را در خود گرد آورده است، كه بسياري از آنها بر اساس زبان‌ها و گويش‌هاي متنوع جغرافيايي شكل گرفته‌اند يا وام‌واژهايي هستند كه از مناطق اطراف، بويژه ناحيۀ شرق ايران به فارسي دري راه يافته‌اند. بازجست اين واژه‌هاي سره، كمياب و مهجور، بويژه مصادر و افعال در فرهنگنامۀ قرآني، فرهنگ برابرهاي فارسي قرآن بر اساس صد و چهل و دو نسخۀ خطي كهن، به شناخت سير تحول تاريخي نظام زبان فارسي از ديدگاه زبان‌شناسي، معناشناسي، دستور زبان، تصحيح نسخه‌هاي خطي و غناي واژه‌نامه‌ها و ترجمۀ قرآن كريم، كمك مي‌كند. اين پژوهش، نخست با استخراج مصادر و افعال كهن و نادر فرهنگنامۀ قرآني، گزينش تعدادي از كمياب‌ترين و كم‌كاربردترين مصادر و افعال و دسته‌بندي آنها در سه بخش گونه‌هاي فارسي باستان و ميانه، افعال ناشناخته و وام واژه‌ها، با استناد به واژه‌نامه‌هاي معتبر و متون كهن، ريشه، معني و كاربرد اين فعل‌ها را تجزيه و تحليل كرده است. هدف از اين جستار، نشان دادن نقش ترجمه‌هاي قرآن در غناي نظام واژه‌سازي زبان فارسي و نتايج به دست آمده بيانگر بهره‌گيري گسترده مترجمان فارسي زبان قرآن از همه توانايي‌هاي واژه‌سازي در زبان فارسي است.

From the beginning of the fourth century to the early seventh century the Dari Persian language which was the literary, official and spoken language in Iran, has gathered in itself an extensive treasure of the noble and archaic words, many of which have been formed based on various geographical dialects or loan terms that have found their in to the Dari Persian from the languages of the surrounding areas, particularly the East region of Iran. In the Quranic Encyclopedia, which is provided on the basis of one hundred and forty-two versions of Quran manuscripts for the equivalent Persian of Quranic words, we encounter an abundance of infinitives and verbs which are archaic ,rare, and obsolete, and often related to the specific dialects of types of Persian dialects which are called language species. The exploration of these pure and rare words contribute to the study of the historical process of lexical system of Persian language and it is conducive to the enrichment of lexical dictionaries and atlases and also some of these words deserve to return to the Persian language cycle . This study tries, by means of descriptive-analytical approach and library study while introducing the infinitives and ancient, rare and obsolete Persian verbs in Quranic encyclopedia and rendering their frequency, with the selection of a number of these original language species, to explore and analyze their functions.