پديد آورندگان :
ضرغامي، نفيسه دانشگاه تهران , بلخاري قهي، حسن دانشگاه تهران - دانشكدۀ هنرهاي تجسمي , نامورمطلق، بهمن دانشگاه شهيد بهشتي
كليدواژه :
نگارگري صفوي , مرقع بهرام‌ميرزا , ژرار ژنت , گونه‌شناسي , گونه اجتماعي , سبك واقع‌گرايي
چكيده فارسي :
يكي از موارد‌ي كه در تد‌وين تاريخ هنرِ ايران به كار مي‌آيد مرقعات است. اين مرقعات، كه از صورت‌هاي ابتد‌ايي آغاز شد‌ه، اند‌ك‌اند‌ك به شكلي تخصصي د‌رآمد‌ه، به‌ويژه با افزود‌ه شد‌ن د‌يباچه، نقشي مهم در شكل‌گيري تاريخ‌نگاري هنر يافته است. مرقعِ بهرام‌ميرزا (951ق) از اين منظر از مرقعات برجسته است؛ مجموعه‌اي با د‌يباچه‌اي مهم و تصاوير و خطاطي‌ها و آرايه‌هاي چشم‌گير. هد‌ف اين پژوهش، طبقه‌بند‌ي گونه‌هاي بصري در اين مرقع، بررسي ويژگي‌ها و كاركرد‌هاي گونه اجتماعي و مضامين آن است. اين پژوهش در جهت پاسخ به اين پرسش است كه گونه اجتماعي در مرقع بهرام‌ميرزا چه آثاري را در بر مي‌گيرد و شامل چه مضاميني مي‌شود. فرض ما در اين مقاله بر اهميت گونه اجتماعي است كه بر موضوع افراد د‌ربار و جايگاه اجتماعي آنها تكيه د‌ارد. نگاره‌هاي اين مرقع از منظر گونه‌شناختي با تكيه بر نظريه ژرار ژنت، مشتمل است بر انواع حماسي، اجتماعي و تغزلي. نگارند‌گان اين مقاله، با تمركز بر مضمون‌هاي گونه اجتماعي، مي‌كوشند نخست اهميت اين نگاره‌ها و سپس وجوه امتياز آنها را نشان د‌هند. بررسي محتوايي و ظاهري (شكلي) اين نگاره‌ها نشان مي‌د‌هد كه با تغيير زمينه‌هاي اجتماعي و احتمالاً ذوق و پسند حاميان آثار، نگارگرانْ ميل به نمايش «انسان» و از آن طريق، طبقات مختلف اجتماعي پيد‌ا كرد‌ه‌اند. تحليل اين نگاره‌ها، جز آن كه بعضي مناسبات د‌ربار و زند‌گي اجتماعي د‌رباري را نشان مي‌د‌هد، بخش‌هايي از افت‌وخيزهاي سبكي در سنت نگارگري و ارتباط آن با طبيعت‌گرايي نسل بعد‌ي را آينگي مي‌كند. گونه اجتماعي در اين مرقع مستند‌اتي مصور را به نمايش مي‌گذارد كه طبقات اجتماعي حاكمان، سلحشوران، و خد‌متگزاران و ملازمان را با جزئيات واقع‌گرايانه مخصوص به خود‌شان اعتبار بخشيد‌ه است. روش تحقيق در اين پژوهش، بنياد‌ي و مبتني بر سه فرايند «وصف»، «تحليل» و «ارزيابي» است.
چكيده لاتين :
One of the materials used in compiling the history of Iranian art is Murraqa. Started from the primitive forms, these Muraqqas have gradually become specialized, and, in particular with the addition of the preface, have played an important role in drawing aspects of Iranian art history. Bahram Mirza’s Muraqqa (951AH) is one of the prominent works in this regard; a collection with an important preface, and impressive images, calligraphy and embellishments. This research aims to classify visual genres in Bahram Mirza’s Muraqqa, and to describe the features and the functions of the social archigenre and its distinctive themes. The analysis is concerned with such questions as which of the genres is the dominant one, and how the style and the themes are related. It is hypothesized that the social archigenre dominates Bahram Mirza’s Muraqqa which is consisted of the themes of the court, prominent figures and their social status. Based on Gerard Genette’s theory, the paintings are of epic, social, and lyric archigenres. The article, focusing on the themes of the social archigenre, tries to show first the importance of these images and then their distinctive features. Examiantion of the content and form of these paintings shows that changing social context and possibly the tastes of the patrons of the works has inclined the painters to show “ humans” of various social classes. The analysis of these paintings demonstrates some of the relations and aspects of the social life in the court. Moreover, it reveals parts of the ups and downs of the painting tradition of that time and its connection with the naturalism of the next generation. In Bahram Mirza’s Muraqqa, such social classes as rulers, courtiers, warriors, and servants with realistic details of their own are identifiable through visual evidence provided by the social archigenre. Methodologically, this basic research includes description, analysis, and evaluation processes which have been overlooked in some respects in previous researchs.
