خاندان بهبهاني و گفتمان تصوف‌ستيزي در دوره قاجار

Behbahani family and anti-Sufi discourse in the Qajar period

با اوج­گيري تصوف در اوايل دورۀ قاجار، كشمكش ميان مجتهدان و صوفيان نيز شدت گرفت. صوفيان تلاش مي­كردند تا پايگاه اجتماعيِ سابق خود را به­دست آورند و از طرفي مجتهدان نيز نمي­خواستند به اين رقيبانِ سُنتي خود مجالي دهند. اين امر سبب شد در دروۀ قاجار جرياني تازه از نزاع ميان مجتهدانِ شيعه و صوفيان پديد آيد. اين نزاع دوسويه، در حد مجادلات قلمي و ردّيه نويسي متوقف بود، تا اينكه در اوايل دوره قاجار محمدعلي بهبهاني و فرزندانش سردمدار گفتمان تصوف­ستيزي شدند. ازاين دوره به بعد نزاع صوفي و فقيه ديگر نزاعِ عقيدتيِ مبتني بر ردّيه نويسي نيست، بلكه تلاشي است براي حذف گفتمانِ رقيب. خاندان بهبهاني دراين گفتمان صوفي­ستيزانه، نقشي پررنگ داشت و فصلي نو پديد آورد. اهميت بهبهاني­ ها در اين گفتمان صوفي­ ستيزانه، هم از جهت كثرت آثار صوفي­ستيزانۀ افراد اين خاندان است و هم عَمَلِ صوفي­كُشيِ آنان؛ كه اين اقدام سبب شد چهارتن از صوفيان مشهور زمانه، مستقيماً و يا با دستور محمدعلي بهبهاني كشته شوند؛ اقدامي كه پيش ازين در تاريخ بي­سابقه يا كم­نظير بوده­است. اين مقاله مي­كوشد منحصراً به به بررسي نقش محمدعلي بهبهاني و خاندانِ او در تقويت و گسترش گفتمان صوفي­ستيزانۀ اوايل دوره قاجار بپردازد.

With the rise of Sufism in the early Qajar period, the conflict between mujtahids and Sufis intensified. The Sufis were trying to regain their former social status, and the mujtahids did not want to give in to these traditional rivals. This caused a new wave of conflict between Shiite mujtahids and Sufis in the Qajar period. This two-sided conflict ceased as much as literary controversy and denial, until in the early Qajar period Mohammad Ali Behbahani and his sons became the leaders of the anti-Sufi discourse. From this period on, the conflict between the Sufis and the jurists is no longer an ideological conflict based on denial, but an attempt to eliminate the rival discourse. The Behbahani family played a prominent role in this anti-Sufi discourse and created a new chapter. The importance of the Behbahanis in this anti-Sufi discourse is both due to the multiplicity of anti-Sufi works of the members of this family and their act of Sufism; This action caused four famous Sufis of the time to be killed, directly or by order of Mohammad Ali Behbahani; An action that has never been seen before in history. This article tries to exclusively study the role of Mohammad Ali Behbahani and his family in strengthening and expanding the anti-Sufi discourse of the early Qajar period