تحليل جايگاه جهرم در شاهنامة فردوسي در مقايسه با تواريخ اسلامي، فرهنگ و روايات محلي

The Place of Jahorm in Shāhnāmeh, Islamic Historical Books and the Local Folklore, A Comparative Analysis

در شاهنامة فردوسي و به‌ويژه در بخش تاريخي آن، اسامي مكان‌ها و نام‌جاي‌هاي بسياري از جمله شهر جهرم آمده است. بناي شهر جهرم در سرزمين پارس را به چهر‌ه‌هايي اسطوره‌اي چون بهمن‌ پسر اسفنديار نسبت‌ داده‌اند؛ قهرماناني چون: بُناك، مهرك نوشزاد و دختر مهرك، بهرام گور و باربُد، از چهر‌ه‌هاي معروف شهر جهرم در شاهنامه، روايات عاميانه و برخي تواريخ اوليه اسلامي‌ هستند. نام جهرم در نسخ مختلف شاهنامه بين 8 تا 17بار تكرار شده و محل وقوع برخي از اتفاقات مهم اين حماسة ملي است. هدف از پژوهش حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي، تأييد اصيل‌بودن نام جهرم در شاهنامه و تحليل جايگاه استراتژيك و نظامي در گذشتة تاريخي و اساطيري آن است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، وجود قواي نظامي، وجود قلعه‌ها و وليعهد‌نشيني اين شهر از دلايل تكرار نام آن در شاهنامه است. روايات ملي و شخصيت‌هاي شاهنامه در فرهنگ محلي جهرم به صورت نامگذاري بر اماكن جغرافيايي چون: قلعة مهرك و شاپورآباد، بازآفريني روايات شاهنامه، نام‌هاي خانوادگي و... حفظ شده‌اند. باقي‌ماندن نام‌ها يا شهرت‌هاي خانوادگي مرتبط با پهلوانان و خاندان‌ شاهي در شاهنامه، بناها و نام‌جاي‌ها به نام شاهان و پهلوانان از ديگر نشانه‌هاي تاريخ حماسي اين شهر در روزگار حاضر است. داده‌هاي محلي اين مقاله نيز به كمك پژوهش‌هاي ميداني جمع‌آوري شده است.

In Ferdowsi's Shāhnāmeh, many geographical and place names, including the city of Jahorm, are mentioned. The construction of Jahrom in the land of Pars has been attributed to mythological figures such as Bahman, the son of Esfandiar. In Shāhnāmeh, folk tales and some early Islamic historical books, the names of heroes such as Bonāk, Mihrak Noushzād, Bahrām Gur and Bārbod appear as famous faces of Jahrom. In the various manuscripts of Shāhnāmeh, the name of Jahorm is repeated between 8 and 17 times, and it is the place where some important events took place. The aim of the present research, by using descriptive-analytical method, is to analyze the strategic and military position of Jahrom in its historical and mythological past. According to the findings of the research, the presence of military forces, the existence of castles and the residence of crown prince in the city are among the reasons that caused the repetition of the name Jahorm in the Shāhnāmeh. By naming geographical places such as: the castle of Mihrak and Shāpurābād after prominent characters of Shāhnāmeh, these names have been preserved in the local culture of Jahrom. The existence of names and family titles related to heroes and royal families, the existence of place names and buildings named after kings and heroes indicate the epic history of the city. Some data of the research has been collected with the help of field research.