كتيبه‌هاي قرآني مسجد مظفريه (كبود) تبريز، بررسي و تحليل مضامين آيات در بستر تحولات زمان

Quranic inscriptions of Mozaffariyeh (Kaboud) Mosque in Tabriz;, study and analysis of verses in the context of its time developments

كتيبه‌هاي قرآني در ابنيه اسلامي متناسب با نياز زمان و كاربرد بنا انتخاب مي‌شدند و تحولات اجتماعي نقش به سزايي در انتخاب آيات براي كتيبه‌ها داشت. چنانچه حكام و سازندگان بناها اين كتيبه‌ها را به عنوان تاييدي بر اعمال و انديشه‌هاي خود بكار مي‌بردند. قرن نهم هجري از منظر دگرگوني‌هاي اجتماعي رخ داده در ايران حائز اهميت بسياري است. روي كار آمدن تركمانان قراقويونلو كه منجر به تقويت جريان گرايش‌هاي شيعي در جامعه ايران گرديد و در نهايت كار صفويان را براي رسمي شدن تشيع در ايران هموار كرد از جمله مهمترين اين تحولات است. اين مقاله به دنبال پاسخ به اين سوال است كه آيات در كتيبه‌هاي مسجد كبود بر چه اساسي انتخاب و استفاده شده و بازنمودي از چه انديشه-ها يي در دوره خود است؟ براي پاسخ به سوال از روش هاي توصيفي – تحليلي و تاريخي – تفسيري استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد كه تلاش شده است از آيات در جهت ارائه آراء ديني و معنوي، تاييد قدرت حاكم و نيز در برخي موارد مفاهيم متصوفه استفاده شود، در اين مقاله ضمن بررسي آيات قرآني بكار رفته در كتيبه‌ها به تحليل مفاهيم آنها در بستر تحولات تاريخي و چرايي استفاده از اين آيات پرداخته خواهد شد.

The Quranic inscriptions in Islamic buildings were selected according to the needs of the period and the application in the building so social developments played an important role in selection verses for inscriptions in the Islamic period. On the other hand, it was the bridge between Iran and Anatolia so After the Mongol invasion, it played an important role in the development of Sofia and many sects formed in Iran but they developed in Anatolia. The reflection of these developments can be traced in the inscriptions of the Blue Mosque of Tabriz especially in the Quranic inscriptions. Accordingly, this article try to answer this question that what was the basis of selection and application of verses that written in the inscriptions of the Blue Mosque and what developments in that period represented in inscriptions? The results show one of the important points are verses use to confirm the ruling power and the use of number codes in presenting mystical concepts, however the use of verses appear mystical tendencies in Tabriz. In this article, while investigation of Quranic verses in the inscriptions, their meanings and reasons of using will be analyzed in the context of historical developments.