تبيين مفاهيم فرايند طراحي شهري مبتني بر رهيافت راهبردي و اولويت‌ بندي كاربست آن در پروژه‌هاي طراحي شهري ايران

Explaining the concepts of urban design process based on strategic approach and prioritizing its application in Iranian urban design projects

با وجود اقبال مجدد رهيافت راهبردي در اواخر دهه نود ميلادي و اهميت مفاهيم حاكم بر آن به‌ عنوان يك نظريه رويه‌اي، تأثير اين رهيافت بر چگونگي پيمايش فرايند طراحي ‌شهري به‌روشني تدقيق نشده است. براين اساس پژوهش حاضر تلاشي براي شناسايي معيارها و شاخص‌هاي مؤثر بر پيمايش فرايند طراحي ‌شهري مبتني بر رهيافت راهبردي و اولويت‌بندي كاربست اين مفاهيم در پروژه‌هاي طراحي‌ شهري ايران است. به‌منظور دستيابي به اهداف مذكور ابتدا با استفاده از روش تحليلي-توصيفي جريان‌هاي مؤثر بر رهيافت راهبردي، مفاهيم اساسي اين رهيافت و چگونگي كاربست آن در فرايند طراحي ‌شهري در قالب چارچوب ‌ارزيابي تدقيق شده است. چارچوب ارزيابي پيشنهادي با تدوين معيارها و شاخص‌هاي مؤثر بر پيمايش فرايند، زمينه را براي تحليل كيفي محتواي پروژه‌هاي منتخب و اولويت‌بندي شاخص‌ها و معيارهاي پژوهش در نرم‌افزار SPSS 26 و با استفاده از آزمون فريدمن فراهم مي‌آورد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد معيارهاي مشاركت عمومي و مناسبات قدرت و شاخص‌هاي مرتبط با آن، كمترين اهميت را داراست، كه اين امر خود به سبب اشتراك برخي از شاخص‌ها با شاخص‌هاي معيارهاي زمينه‌گرايي، انعطاف‌پذيري، مسأله‌گرايي و مداخله‌چندسطحي به كاهش امتياز معيارهاي مذكور نيز انجام شده ‌است. برداشت نخبه‌گرايانه حرفه‌مندان از مفهوم مشاركت و مناسبات قدرت باعث شده اين دو معيار تنها در سطح گفتار در پروژه‌ها لحاظ شده و كاربست شاخص‌هاي تبيين‌كننده آنان عملا مغفول باقي بماند. براين اساس باوجود حضور مفهوم مشاركت عمومي در پروژه‌هاي طراحي شهري ايران، به دليل فقدان فرايند يادگيري اجتماعي و عدم توجه به مناسبات قدرت و نقش غير قابل ‌انكار آن در هدايت فرايند طراحي شهري، شاخص‌هاي تبيين‌كننده اين دو مفهوم با چالش‌هاي اساسي براي كاربست در پروژه‌هاي منتخب روبرو شده است و فرايند طراحي شهري را تنها به جنبه‌هاي علمي و تكنوكراتيك فضا محدود نموده و جنبه‌هاي اجتماعي و دموكراتيك فضا را مورد توجه قرار نداده است.

Despite the resurgence of the strategic approach in the late 1990s and The importance of its concepts as a procedural theory, the impact of this approach on how the urban design process is conducted has not been clearly explored. The research purpose is to identify the criteria and indicators affecting the survey of the strategic urban design process and prioritize the application of these concepts in Iranian urban design projects. For this purpose, First, using the analytical-descriptive method of flows affecting the strategic approach, the basic concepts of this approach and how it is used in the urban design process in the form of an evaluation framework have been refined. evaluation framework provides the basis for analyzing selected projects and prioritizing concepts in SPSS 26 software using Friedman test by formulating criteria and indicators affecting process. Findings show that the criteria of public participation and power relations are the least important, This has led to a decrease in the score of the mentioned criteria due to the sharing of some indicators with the criteria of contextualism, flexibility, problem-orientation and multi-level intervention. Accordingly, despite the presence of the concept of public participation in these projects, due to the lack of social learning process and lack of attention to power relations, The explanatory indicators of these two concepts face major challenges for application and limit the urban design process to the scientific and technocratic aspects of space only, and the social and democratic aspects of space are considered.