بررسي ساختار معماري كبوتر خانة ميرزا احمد گَوَرت (نوآوري در افزايش توليدات كشاورزي)

Investigation of the architectural structure of Mirza Ahmad Gavart Pigeon House. (Innovation in increasing agricultural production)

يكي از مهم‌ترين سازه‌هاي بومي ايران كه ارتباط مستقيم با اقتصاد كشاورزي دارد، بناهاي موسوم به كبوترخانه است. استان اصفهان از مناطقي است كه در زمينة پيشينه و ساخت كبوترخانه در تاريخ محلي ايران نقش به‌سزايي داشته است. از آنجايي كه كبوترخانه‌هاي گورت تاكنون از نظر تاريخي و باستان‌شناسي به‌دقت مطالعه نشده‌اند، هدف پژوهش حاضر، نشان دادن اهميت بناهاي مذكور را در اين پهنة فرهنگي و همچنين مطالعة ويژگي‌هاي معماري و ساختاري كبوترخانه‌ها را مشخص سازد. مهم‌ترين پرسش اين پژوهش اين است كه چه تمهيداتي در ساخت اين بنا انديشيده شده است؟ روش پژوهش به‌كار‌رفته شامل گردآوري و تحليل اطلاعات به روش ميداني و كتابخانه‌اي انجام گرفته است. به‌منظور دستيابي به اهداف ياد‌شده، كبوترخانة ميرزا احمد به‌عنوان كبوترخانة اصلي مورد مطالعه موردي قرار گرفته است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهند كه اين كبوترخانه با توجه به اسناد برجاي مانده، مربوط به دورة صفوي است كه در دورة قاجار نيز مورد استفاده قرار گرفته است. اين بنا دو طبقه است و نقشة آن استوانه‌اي‌شكل و با خشت ساخته شده است مصالحي كه كاملاً بوم‌آورد بوده و آسيبي به محيط‌زيست نمي‌رساند. همانند ساير كبوترخانه‌هاي مناطق ديگر ايران هدف اصلي ساخت اين كبوترخانه‌ها توليد كود براي تقويت زمين‌هاي كشاورزي بوده است كه به نوعي جهت افزايش توليدات كشاورزي بوده است، هرچند مصارف ديگري نيز براي آن‌ها فرض كرده‌اند. معماري و سازة اين بناها از الگوي نسبتاً واحدي برخوردار هستند و در ظاهر بسيار ساده به‌نظر مي‌رسند ولي مهندسي پيشرفته در ساخت آن‌ها، ذوق، هنر و دانش مهندسي معماران ايراني را نشان مي‌دهد. مهندسان اين سازه‌ها براي ساخت اين عمارت‌ها از علم مهندسي سازه، جانورشناسي و رياضيات بسيار بهره برده‌اند.

One of the most important indigenous structures in Iran, which is directly related to the agricultural economy, is the so-called pigeon house. Isfahan Province is one of the regions that has played an important role in the background and construction of pigeon houses in the local history of Iran. Since Gavart pigeon houses have not been carefully studied historically and archaeologically, the aim of this study is to show the importance of these buildings in this cultural area as well as to study the architectural and structural features of pigeon houses. The most important question of this research is ‘what arrangements have been made in the construction of such structures?’ In addition to the study of historical sources, field studies are conducted. In order to achieve the mentioned goals, Mirza Ahmad Pigeon House has been studied as a major pigeon house in the region. According to the surviving documents, this pigeon house belongs to the Safavid period and was also used in the Qajar period. The building is made of clay and has two floors, and its plan is cylindrical. The materials are completely eco-friendly; they do not harm the environment. Like the other pigeon houses in the other parts of Iran, the main purpose of building this pigeon house was to produce fertilizers to enrich agricultural lands. But the industrial uses of that building such as dyeing, pest control, peace of mind, and even the possibility of temperature and precipitation changes should also be taken into consideration. The structure of this building has a relatively single pattern and seems very simple in appearance, but the advanced engineering in their construction shows the taste, art and engineering knowledge of Iranian architects. The engineers of such structures have used a lot of designing skill, zoology and mathematics to make them.