پديدارشناسي «وقف در گردش» بر اساس فقه استدلالي اماميه

Phenomenology of "endowment in circulation" based on Imamiyah jurisprudence

يكي از مباحث عمده در مورد وقف، تقسيماتي است كه در مورد آن صورت مي‌گيرد و هريك ناظر به جهت ويژه‌اي از وقف است و احكام و آثار خاصي را در مورد انواع وقف بيان مي‌دارد. از جمله و در مشهورترين تقسيم، وقف را بر مبناي نيّت و اراده واقف در هنگام انشاي صيغه وقف و تعيين يا عدم تعيين موقوف‌عليهم، به دو نوع «وقف عام» و «وقف خاص» منقسم ساخته‌اند. با اين حال، تقسيم‌بندي جديدي از وقف را نيز مي‌توان تصور نمود كه بر مبناي ويژگي‌هاي مال موقوفه صورت مي‌گيرد و در آن، امكان يا عدم امكان انتفاع همزمان موقوف‌عليهم، معيار دسته‌بندي قرار مي‌گيرد. بر اين اساس، وقف ـ‌به موجب اصطلاحات نويني كه در اين پژوهش براي آن انتخاب شده‌ـ به دو نوع «وقف ثابت» و «وقف در گردش» تقسيم مي‌گردد كه پژوهش فرارو به عنوان نخستين اثر تحقيقي در اين زمينه‌ـ در روشي توصيفي‌ـ‌تحليلي به بررسي آن مي‌پردازد. هدف از اين پژوهش، معرفي و تحليل نظري اين نوع از وقف بر مبناي آراي استدلالي فقه اماميه بوده و ضرورت آن، شناسايي نوع جديدي از موقوفات است كه از حيث احكام و آثار با انواع ديگر وقف تفاوت دارد. در وقف در گردش، مال وقفي به صورت ترتيبي در اختيار موقوف‌عليهم قرار مي-گيرد و آنان به صورت دَوَراني و گردشي، از موقوفه بهره‌مند مي‌شوند و هر منتفع پس از انتفاع، آن را در اختيار فرد ديگر قرار مي-دهد. نتايج پژوهش، از شمول ادله مشروعيت وقف نسبت به اين نوع جديد و وجود شرايط صحت در آن حكايت دارد.

One of the main issues about waqf (endowment) is the divisions that are made about it and each of them observes a specific aspect of it and expresses certain rules and effects about different types of it. For example, the waqf has been divided into two types of "general waqf" and "special waqf" based on the intention of the endower and determining or not determining the beneficiaries of waqf. However, a new division of the endowment can also be imagined, which is based on the characteristics of the endowment property, in which the possibility or impossibility of simultaneous use of the beneficiaries is the criterion of classification. Accordingly, endowment is divided into two types of "fixed endowment" and "circulating endowment" that this research - as the first research work in this background - examines it in a descriptive-analytical way. The purpose of this study is to introduce and theoretically analyze this type of endowment based on the reasoning views of Imamiyah jurisprudence and its necessity is to identify a new type of endowment that differs from other types of endowment. In the case of a circulating endowment, the endowment property is given to the beneficiaries of waqf in a sequential manner, and they benefit from the endowment in a rotating manner, and each beneficiary, after the use, gives it to the other person. The results of the research indicate that the reasons for the legitimacy of the waqf include this new type and the conditions for its validity exist.