كاركرد بلاغي و ادبي حروف الفبا در اشعار عرفاني حروفي عمادالدين نسيمي

No title

عمادالدين نسيمي، شاعر بزرگ تركي و فارسي‌سراي حروفي از مريدانِ فضل‌الله نعيمي شرواني (مؤسس فرقۀ حروفيه) در قرن هشتم، مفاهيم اعتقادي و زيربنايي تفكر عرفاني و حروفيه را با عنايت به جايگاه ويژۀ حروف الفبا رونق داد. فرقۀ حروفيه كه ريشه در انديشه‌هاي صوفيانه و عرفاني فِرق ديگر داشت، در روزگار تيموريه از شهرتِ بسيار زيادي برخوردار بود. ساختار فكري اين فرقه كه در صدر اسلام با تفسير و تأويل حروف مقطعه، پايه‌ريزي شده بود، به‌واسطۀ قداست بخشيدن به حروف الفبا به اين نام ناميده شد. اين مقاله كه به روش تحليلي‌توصيفي و كتابخانه‌اي نگارش يافته، در پاسخ به اين سؤال كه عمادالدين نسيمي از جنبه‌هاي بلاغي و ادبي حروف الفبا در اشعار عرفاني و حروفي خود چگونه بهره برده است، به تحليل اشعار عرفاني حروفي عمادالدين نسيمي در ديوان اشعار او پرداخته است. با بررسي و تحليل مجموعۀ كامل شواهد شعري، مشخص شد كه عمادالدين نسيمي در تبيين انديشه‌هاي فرقه‌اي و مذهبي خود، يعني حروفيه از زبان حروف الفبا، بهرۀ فراواني برده است و به رمز و اشاره، اين انديشه‌ها را در قالب و چهارچوب حروف به نمايش گذاشته است. اعتقاد به وحدت وجود، قداست حروف، سرمنشأ بودن نقطه و آفرينش الف از آن، مقام خدايي انسان، نامحسوس بودن خدا، تجلي خدا در كلمه و حروف و... از جمله مفاهيم اعتقادي حروفيه است كه به‌كمك حروف الفبا، در قالب مضامين، فضاهاي شاعرانه، تعابير، تركيبات و عبارات نغز و ظريف ادبي، ديني و عرفاني، در اشعار عمادالدين نسيمي بيان شده است. عمادالدين نسيمي از ميان 32 حرف الفباي فارسي، فقط به 27 حرف از آن حروف، براي اين هدف بهره جسته است. حرف الف، پُركاربردترين حروف در بيان انديشه‌هاي عرفاني حروفي عمادالدين نسيمي است. جنبه‌هاي عرفاني و ديني حروف ب، ك، ن، م، ل و... از پركاربردترين حروف الفبا، بعد از حرف الف، در اين زمينه به شمار مي‌روند.

No abstract