بررسي و اولويت‌بندي داروهاي مؤثر در درمان بلخيه (سالك) در منابع منتخب طب سنتي ايراني

Investigation and prioritization of effective drugs in the treatment of Balkhieh (cutaneous leishmaniasis) in selected sources of Traditional Persian Medicine

بيماري ليشمانيوز (سالك) كه نوع جلدي آن شايع است، يكي از 10 بيماري مهم انگلي در دنياست. ايران نيز در اين زمينه يكي از 7 كانون درگير در جهان به‌شمار مي‌رود. اين مطالعه براي رسيدن به درمان‌هاي مؤثر بر سالك جلدي در منابع طب سنتي ايراني منتخب و فراهم‌آوردن پيشنهادهاي درماني مناسب هدف‌گذاري شد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعۀ كتابخانه‌اي، جهت اولويت‌بندي مفردات به‌كاررفته در درمان ليشمانيوز جلدي در طب سنتي ايراني، با كليدواژه‌هاي «ريش بلخي، جوش بغدادي، حب بغدادي، بدريش، پشه‌گزيدگي، پشه خورد، سناخر، دانه‌سال و سالك» در كتب طب سنتي موجود در كتابخانۀ جامع طب سنتي و اسلامي (نرم‌افزار نور) و نيز برخي كتب خطي برجسته از جمله قانون، جست‌وجوهايي انجام گرفت. يافته‌ها: نتايج اين مطالعه نشان داد مرهم اسفيداج مركب از مرداسنگ، سفيداب قلعي، روغن گل سرخ، كافور و سركه داراي بيشترين تواتر و امتياز در ميان درمان‌هاي به‌كاررفته در سالك در منابع طب سنتي ايران است. نتيجه‌گيري: در اين مطالعه مشخص شد در هيچ‌يك از منابع طب سنتي مورد بررسي، درمان تك مفرده براي درمان سالك به‌كار نرفته و در تمام موارد بيش از دو مفرده استفاده شده است. شايد سه تركيب درماني كه در روش اولويت‌بندي، بيشترين امتيازها را به‌دست آورده‌اند، پيشنهاد مناسبي براي پروژه‌هاي تحقيقات آزمايشگاهي و باليني در زمينۀ يافتن درمان طبيعي مناسب براي بلخيه يا ليشمانيوزيس جلدي (سالك) باشد.

The most common form of leishmaniosis, Cutaneous Leishmaniosis (CL) is one of the ten most important parasitic diseases globally, with Iran being one of the seven endemic areas in the world. This study aimed to investigate effective treatments for Balkhieh in selected Traditional Persian Medicine (TPM) texts and to propose appropriate treatment suggestions for research. Materials and Methods: A library-based study was performed for prioritization of appropriate herbal treatments for cutaneous leishmaniosis in TPM. Queried terms in traditional medicine books available in the comprehensive library of traditional and Islamic medicine (Noor software) included “Rish-e-balkhi, Josh-e- Baghdadi, Habbe-e Baghdadi, mosquito bite, Sanakhar, Saldane (leishmaniosis) and Leishmaniosis”. Moreover, some prominent manuscripts including the Al-Qanun fi al-Tibb were also searched. Results: The current study revealed that “Marham-e Esfidaj” had the highest frequency and score consisting of Mordasang, Tinny Whitewash, Oil of Rosa damascena, Cinnamomum camphor and vinegar. Conclusion: Based on the data presented herein, none of the reviewed traditional medicine sources recommended single-herb therapy for Balkhieh, and all treatments had at least two components. Maybe, three component combinations that scored the highest based on the prioritization method could be a good suggestion for laboratory and clinical research projects in the field of finding appropriate herbal treatments for Balkhieh or cutaneous leishmaniosis.