تحليل انتقادي نظريه محمّد عابد الجابري پيرامون مفهوم آيات محكم و متشابه

Critical analysis of Mohammad Abed Al-Jaberi's theory about the concept of Muhkam and Mutashabeh verses

بحث از محكم و متشابه در شمار زيربنايي‌ترين و چالشي‌ترين مباحث در حوزه تفسير و علوم قرآن قرار دارد كه از ديرباز تاكنون مورد توجه عالمان علوم مختلف اسلامي در ميان مذاهب و فرقه‌هاي گوناگون بوده است. اين جستار با بهره‌گيري از روش توصيفي– تحليلي، نظريه جديد محمّد عابد الجابري پيرامون اين موضوع را بر پايه آيه 7 سوره آل عمران طرح و تبيين نموده و آن را به بوته نقد گذاشته است. دستاورد پژوهش حاضر اين است كه وي، «آيات محكم» و «آيات متشابه» در آيه يادشده را ناظر به لفظ و معنا ندانسته، بلكه از جنس پديده تكويني و خارجي برشمرده است‌. ايرادات سندي، متني و دلالي به روايتي كه جابري آن را به عنوان سبب نزول آيه مورد بحث اختيار كرده است، عدم تحقّق شرائط سياق براي آيه 7 آل عمران و نيز ناسازگاري معناي پيشنهادي جابري براي لفظ «آيه» با ساختار كلّي آيه مزبور، از جمله مهمترين نقدهاي وارد بر نظريه وي است

The discussion of Muhkam and Mutashabeh verses is one of the most fundamental and challenging issues in the field of interpretation of the Qur'an and Quranic sciences, which has long been considered by scholars of various Islamic sciences among different religions and sects. Using a descriptive-analytical method, this paper has designed and explained the new theory of Mohammad Abed Al-Jaberi on this subject based on verse 7 of Surah Al-Imran and has criticized it. The achievement of the present study is that he did not consider " Muhkam verses" and " Mutashabeh verses" in the mentioned verse to mean words and meanings, but considered them as a formative and external phenomenon. Documentary, textual and semantic objections to the narration which Jaberi has taken as the reason for the revelation of the verse in question, the non-fulfillment of the context conditions for verse 7 of Al-Imran and also the incompatibility of Jaberi's proposed meaning for the word "verse" with the general structure of the verse are among the most important criticisms of his theory.