بررسي آزمايشگاهي ميدان جريان ريزشي در سرريزهاي پلكاني

Experimental Investigation of Nappe Flow Domain on Stepped Spillways

سرريز پلكاني از جمله سازه‌هاي تخليه كننده سيلاب ورودي به سد مي‌باشد كه جريان عبوري از آن با استهلاك انرژي نيز همراه مي‌باشد. اين سازه متشكل از پله‌هايي است كه از نزديكي تاج سرريز شروع ‌شده و تا پاشنه ادامه‌ يافته و در ثابت ماندن عمق آب و سرعت جريان در طول سرريز، برقراري استهلاك طولي انرژي و تاثيرگذاري بر مشخصات جريان و پاياب سرريز بسيار موثر مي‌باشند. در سرريزهاي پلكاني، جريان به سه نوع ريزشي، انتقالي و رويه‌اي قابل‌ تفكيك است. تاكنون بر اساس روابط تحليلي و آزمايشگاهي، مطالعات اندكي جهت بررسي شرايط و طبيعت پيچيده جريان ريزشي انجام ‌شده و مطالعات آزمايشگاهي مبتني بر مدل‌سازي فيزيكي نيز محدود مي‌باشد. بنابراين روابط محدودي نيز در زمينه جريان ريزشي در اين سرريزها ارائه ‌شده است. در تحقيق حاضر آزمايش‌هايي بر روي سه مدل هيدروليكي سرريز پلكاني بزرگ ‌مقياس سدهاي سياه‌بيشه بالا، سياه‌بيشه پايين و سد ژاوه در شش شيب متفاوت انجام گرفت و به ازاي 24 دبي جريان، اندازه‌گيري عمق آب، سرعت جريان و فشار استاتيكي بر روي 40 مقطع مختلف در طول سرريز انجام شد. تجزيه‌ و تحليل پارامترهاي موثر بر استهلاك انرژي بر اساس اين اطلاعات انجام و تاثير شرايط هيدروليكي و هندسي سرريز بر محدوده وقوع جريان ريزشي مورد ارزيابي قرار گرفت و رابطه‌اي براي محاسبه استهلاك نسبي انرژي در شرايط جريان ريزشي پيشنهاد شد. نتايج تحقيق نشان داد كه مهم‌ترين پارامتر تاثيرگذار در پيش‌بيني استهلاك انرژي، پارامتر بي‌بعد عمق بحراني به ارتفاع سرريز مي‌باشد كه افزايش آن باعث كاهش استهلاك انرژي نسبي در رژيم ريزشي مي‌شود.

Stepped spillways are used to discharge the floods flow entering the reservoirs. Along these spillways, the energy is highly dissipated. It consists of a series of arranged steps along the spillway to ensure a uniform flow depth and velocity. Stepped spillways improve the rate of longitudinal energy dissipation on the spillway. The energy dissipation affects the flow characteristics and the energy dissipaters at downstream. The flow over stepped spillways is divided into three regimes of nappe, transition and skimming flows. So far, limited numbers of studies have been performed on the basis of analytical and empirical information to check the features and complicated nature of nappe flows. Limitations on physical model studies are also important to mention. As a result, few relationships have been suggested to describe nappe flow characteristics over stepped spillways. In this study, a set of experiments were performed on three large-scales hydraulic spillway models of Siahbisheh upper and lower dams and Zhaveh spillway dam. The data cover six spillway slopes and 24 flow rates. Measurements of depth, velocity, and static pressure were made at 40 different cross sections along the chutes. Major effective geometrical and hydraulic parameters on energy dissipation in nappe flow regime over stepped spillways were analyzed, based on present measurements. A relationship was then suggested to calculate the rate of energy dissipation in nappe flow regime. This study showed that the ratio of critical depth to height of spillway is the most important dimensionless parameter in predicting energy dissipation, the increase of which reduces the relative energy dissipation in the nappe flow regime.