ايستارهاي گفتمان‌هاي روشنفكري ديني ايران معاصر در سلامت اجتماعي افراد جامعه

سلامت اجتماعي در چند سال اخير مورد توجه واقع شده است. هرچند عوامل مختلفي در سلامت اجتماعي مؤثرند، نقش دين در سلامت اجتماعي افراد به‌خصوص در جامعۀ ايراني غيرقابل‌چشم‌پوشي است و فكر ديني و دينداري همچنان جايگاه مهمي در سپهر انديشۀ ايرانيان دارد. بدين‌ترتيب از يك طرف دين و دينداري جامعۀ ايران در وضعيتي است كه به‌خاطر نفوذ و گسترۀ آن نمي‌توان در حوزۀ سلامت اجتماعي به آن بي‌تفاوت بود و از سويي ديگر، مشكلات دينداري در جامعۀ ايران نشان از اين دارد كه روشنفكري ديني در جامعۀ ايران مقولۀ كم‌اهميتي نيست. از اين‌رو به ايستارهاي گفتمان‌هاي روشنفكري ديني در سلامت اجتماعي پرداختيم. اين تحقيق از نوع كيفي و روش آن، تحليل گفتمان با رويكرد لاكلا، موفه و فركلاف با تكنيك‌هاي تحليل اسنادي و تحليل محتوا است. براساس اهداف تحقيق، مؤلفه‌هاي سلامت اجتماعي (انسجام اجتماعي، مشاركت اجتماعي، پذيرش اجتماعي، همبستگي اجتماعي و شكوفايي اجتماعي) در گفتمان‌هاي روشنفكري ديني در ايران معاصر شامل گفتمان ليبرالي انديشۀ ديني به نمايندگي بازرگان، گفتمان نوسنت‌گرا به نمايندگي سيد حسين نصر و گفتمان راديكالانتقادي به نمايندگي علي شريعتي حول مفهوم سلامت اجتماعي را با لحاظ‌كردن عنصر دين كنكاش كرده‌ايم. مطابق اصول تحليل گفتمان، ابتدا مفصل‌بندي گفتمان و عناصر در مفصل‌بندي و حوزۀ گفتمانگي و دال‌هاي مركزي گفتمان‌ها در سلامت اجتماعي با مؤلفه‌هاي مد نظر كييز و شاپيرو در آثار و سخنراني‌ها و مصاحبه‌هاي نمايندگان گفتمان‌هاي روشنفكري ديني در ايران را بازنمايي كرديم. در ميان روشنفكران ديني به‌رغم تنوع تعابير، به‌خصوص در ابعاد مختلف و آنچه در اين تحقيق به‌عنوان دال‌هاي مركزي اختيار شده‌اند، مي‌توان خطوط مشتركي يافت. ايمان، تعالي‌جويي معنوي، خاصيت معنابخش و جان‌پرور دين، هواداري سازوكارهاي دموكراتيك و وفادار به آزادي، عقل‌گرايي در موازات معناگرايي ديني، اقتضائات تاريخي دين، بازنگري انتظارات و توقعات از دين، قائل به قرائت‌پذيري دين و كثرت‌گرايي و در عين اعتقاد به شريعت و مناسك، تلاش مي‌كنند تلقي اخلاقانهعارفانه‌اي از دين ارائه دهند كه متضمن بسياري از مفاهيم اساسي سلامت اجتماعي است.